Ngoû vaøo

 Thaám thoaùt ñaõ hai möôi naêm troâi qua keå töø khi ñaát nöôùc laâm vaøo Quoác Naïn vaø Phaät giaùo laâm vaøo Phaùp Naïn döôùi cheá ñoä Coäng Saûn Vieät Nam. Hai möôi naêm aáy so vôùi thôøi gian coù maët cuûa Phaät giaùo treân ñaát nöôùc thì chæ laø moät khoaûnh ngaén nguûi, moät phaàn traêm cuûa lòch söû 2000 naêm. Vaäy maø ñaõ coù khoâng bieát bao nhieâu laø suy vi, tuûi nhuïc dieãn ra trong caùi khoaûnh thôøi gian ngaén nguûi aáy. Vaø cho ñeán nay, ngöôøi ta vaãn chöa döï ñoaùn ñöôïc laø ñeán luùc naøo côn Quoác Naïn vaø Phaùp Naïn kia môùi ñöôïc giaûi tröø. Tröôùc caùi vieãn aûnh môø mòt ñoù, nhöõng keû coù loøng ñoái vôùi Daân Toäc vaø Ñaïo Phaùp vaãn chæ coù moät con ñöôøng tröôùc maét laø tieáp tuïc ngoài laïi vôùi nhau, vaïch tìm moät khai loä cho töông lai ñaát nöôùc. 

 Vaïch tìm baèng caùch nhìn laïi  caùc bieán coá  lòch söû caùc tö lieäu maø töï noù ñaõ noùi leân moät caùch trung thöïc caùc söï kieän, roài töø ñoù thaûo luaän ñeå ruùt tæa kinh nghieäm, baøn baïc ñeå nhaän roõ caùc öu khuyeát ñieåm... coù vaäy môùi caát ñöôïc nhöõng böôùc vöõng chaõi hôn trong nhöõng ngaøy daán thaân saép tôùi. Ñoù laø lyù do coù maët cuûa taäp taøi lieäu naøy, vì ñaây coù theå noùi laø baûn ñuùc keát vaø toùm löôïc nhöõng bieán coá quan troïng lieân quan ñeán sinh hoaït vaø vaän meänh cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát ôû quoác noäi töø ngaøy 30-4-1975 ñeán thaùng 10 naêm 1996.

 Maëc daàu coù maët vôùi muïc ñích nhö theá, trong taøi lieäu naøy cuõng raát caàn thieát ñöôïc phoå bieán ñeán taát caû nhöõng ai muoán tìm hieåu hoaëc chöa coù cô hoäi tìm hieåu moät caùch chính xaùc veà hieän traïng Phaät Giaùo Vieät Nam trong nöôùc cuõng nhö haønh hoaït cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát ôû Haûi Ngoaïi.

 Vôùi muïc ñích cung caáp bieán coá vaø tö lieäu, nhöõng ngöôøi thöïc hieän taäp taøi lieäu naøy seõ coá gaéng trình baøy moät caùch khaùch quan caùc bieán coá quan troïng xaûy ra theo thöù töï thôøi gian cuõng nhö theo lieân heä nhaân quaû cuûa caùc söï kieän.

 Taát nhieân vôùi soá trang giôùi haïn, taøi lieäu naøy toùm löôïc, aán baûn naøy seõ khoâng sao traùnh khoûi nhöõng sô xuaát hay thieáu soùt, vì vaäy chuùng toâi raát mong ñôïi söï chæ giaùo vaø ñoùng goùp yù kieán töø chö Toân ñöùc Taêng Ni, caùc baäc thöùc giaû vaø ñoàng baøo Phaät töû trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc ñeå taøi lieäu naøy moãi ngaøy moät hoaøn chænh hôn.

 Vôùi baáy nhieâu vieäc nhoû moïn, chuùng toâi chæ hy voïng raèng seõ ñoùng goùp moät caùch nhìn ñuùng nhö thöïc ñoái vôùi hieän traïng Phaät Giaùo Vieät Nam taïi queâ nhaø. Ñöôïc nhö vaäy thì chuùng toâi ñaõ maõn nguyeän. 

 I. Sô löôïc nhöõng bieán coá quan troïng Lieân Quan Ñeán Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát töø 1975 ñeán 1995

 Töø boái caûnh baêng hoaïi traàm uaát cuûa xaõ hoäi AÂu chaâu aûnh höôûng bôûi nhieàu theá kyû tröôùc vôùi söï goùp phaàn khoâng nhoû cuûa caùc toân giaùo höõu thaàn Taây phöông, Marx ñaõ nhieàu laàn laëp ñi laëp laïi nhaän ñònh cuûa oâng: ‘‘Toân giaùo laø thuoác phieän ru nguû quaàn chuùng’’. Vaø Lenin, trong boái caûnh cuûa nöôùc mình ñaàu theá kyû 20 vôùi Chính Thoáng giaùo Nga, cuõng nhaïi lôøi Marx, trieån khai caùi nhaän ñònh vô ñuõa kia thaønh moät thöù chaân lyù chaéc nòch trong saùch löôïc nhuoäm ñoû theá giôùi cuûa mình. Theá roài, caùi ‘‘chaân lyù’’ veà toân giaùo aáy trôû thaønh moät thöù tín ñieàu môùi cho ngöôøi Coäng saûn khaép naêm chaâu, keå caû chaâu AÙ vôùi Trung Hoa, Vieät Nam, Ñaïi Haøn... laø nhöõng nöôùc ñöôïc nuoâi döôõng bôûi ba neàn ñaïo hoïc (Phaät-Khoång-Laõo) hoaøn toaøn khoâng mang tính chaát höõu thaàn cuõng nhö heä thoáng toå chöùc taäp trung quyeàn löïc nhö caùc toân giaùo Taây phöông. 

 Ngay töø khi toaøn chieám Trung Hoa, Mao Traïch Ñoâng ñaõ aùp duïng ngay chính saùch baøi tröø toân giaùo. Taïi mieàn Baéc Vieät Nam, chính saùch aáy cuõng ñöôïc Hoà Chí Minh vaø taäp ñoaøn Coäng Saûn Vieät Nam trieät ñeå tuaân thuû töø sau Hieäp ñònh Geneøve 1954. Vaø cuoái cuøng, sau khi chieám troïn ñaát nöôùc vaøo thaùng 4 naêm 1975, giôùi laõnh ñaïo Coäng Saûn Vieät Nam laïi tieáp tuïc thi haønh caùi tín ñieàu sai laàm aáy ñoái vôùi caùc toân giaùo vöõng maïnh taïi mieàn Nam, ñaëc bieät nhaém vaøo ‘‘Phaät giaùo’’ moät toân giaùo (phaûi cöôõng eùp maø duøng töø ngöõ haïn heïp naøy) coù soá löôïng quaàn chuùng ñoâng ñaûo nhaát cuûa daân toäc.

 Töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân cuûa chính phuû Caùch Maïng Laâm Thôøi Coäng Hoøa Mieàn Nam Vieät Nam, ñoàng thôøi vôùi caùc chính saùch kinh teá môùi, caûi taïo thöông nghieäp vaø quoác höõu hoùa taøi saûn cuûa nhaân daân, Coäng saûn ñaõ tòch thu vaø chieám duïng ngang nhieân haàu heát caùc cô sôû thôø töï (caùc ñoäng saûn vaø baát ñoäng  saûn cuûa chuøa...) cho ñeán caùc cô sôû vaên hoùa giaùo duïc (caùc tröôøng Trung Tieåu hoïc Boà Ñeà, Tu vieän, Sô-Trung-Cao ñaúng Phaät hoïc vieän, Ñaïi hoïc Phaät giaùo...), caùc cô quan töø thieän xaõ hoäi (Coâ nhi vieän, Kyù nhi vieän, Tröôøng Thanh Nieân Phuïng Söï Xaõ Hoäi...) tröïc thuoäc Giaùo hoäi Phaät giaùo. Ñoái vôùi Taêng Ni, hoï baét bôù, giam caàm, cöôõng böùc hoaøn tuïc baèng moïi caùch, thaäm chí coøn baét ñi nghóa vuï quaân söï ñeå caàm suùng chieán ñaáu ngoaøi maët traän.

 Nhöng Phaät giaùo voán laø moät toân giaùo gaén lieàn moät caùch hoøa hôïp vôùi daân toäc töø gaàn hai möôi theá kyû qua bieát bao nhieâu thôøi kyø suy-thònh nhuïc-vinh cuûa ñaát nöôùc; cho neân, lòch söû Phaät giaùo ñaõ khoâng ngoa khi noùi raèng ‘‘Phaät giaùo vôùi Daân toäc laø moät. Daân toäc coøn laø Phaät giaùo coøn; Daân toäc maát laø Phaät giaùo maát’’. Nhö vaäy, moät khi chính saùch cuûa ngöôøi Coäng saûn (hay cuûa baát cöù theá löïc naøo) xaâm toån ñeán quyeàn lôïi chung cuûa daân toäc, haún nhieân seõ coù söï leân tieáng phaûn ñoái cuûa Phaät giaùo. Caên nguyeân moïi phong traøo ñaáu tranh cuûa Phaät giaùo laø töø ñoù.

 A.    Giai Ñoaïn Giao Thôøi Giöõa Hai Cheá Ñoä vaø giöõa Hai Giaùo Hoäi (1975-1980) 

 .09-4-1975, Thoâng Caùo keâu goïi Hoùa Giaûi cuûa Vieän Hoùa Ñaïo

 Khi quaân ñoäi Coäng saûn Baéc Vieät oà aït vöôït vó tuyeán 17, xaâm chieám caùc tænh cao nguyeân, mieàn Trung, Nam vaø Taây Nam boä, vaø cuoái cuøng bao vaây Saøi Goøn, coøn nhöõng nhaø laõnh ñaïo trung öông cuûa chính theå mieàn Nam thì cao bay xa chaïy, ngöôøi ta ñaõ thaáy ngay caùi vieãn aûnh ñen toái nhaát seõ chuïp phuû xuoáng thaân phaän nhöõng löông daân voâ toäi mieàn Nam. Ñeå traùnh caûnh ñoå maùu voâ ích vaøo nhöõng giaây phuùt cuoái cuøng maø moïi ngöôøi ñeàu thaáy roõ phaàn thaéng seõ veà aiaãgiöõa moät löïc löôïng chính quy vôùi bao nhieâu quaân ñoaøn saét maùu coù kyû luaät vaø moät löïc löôïng quaân ñoäi ñaõ tan raõ khoâng coù caáp chæ huy, Vieän Hoùa Ñaïo Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát ñaõ ra Thoâng Caùo vaøo ngaøy 09-4-1975, keâu goïi hai phe laâm chieán haõy thöông thaûo ñeå tìm moät giaûi phaùp hoøa bình cho Vieät Nam. Noäi dung Thoâng Caùo, ngoaøi yù höôùng tænh giaùc phía quaân ñoäi Baéc Vieät ñang thaéng theá: ñöøng bieán chuùng ta thaønh tuø nhaân cuûa chuû nghóa, vì ñôøi soáng con ngöôøi quyù hôn chuû nghóa Giaùo Hoäi coøn ñeà nghò ba ñieåm cuï theå chính yeáu sau: 
 

 1. Vôùi hoøa bình, chuùng ta coù theå phuïc vuï ñaïo phaùp vaø daân toäc höõu hieäu hôn.

 2. Yeâu caàu hai phe laâm chieán ñöøng taøn saùt nhaân daân voâ toäi vì theo beân naøy hay theo beân kia.

 3. Yeâu caàu hai phe laâm chieán haïn cheá toái ña vuõ löïc ñeå cöùu maïng ngöôøi trong giai ñoaïn chuyeån tieáp. 

 .22-11-1975, 12 tu só Phaät giaùo töï thieâu taïi Caàn Thô

 Taïi chuøa Döôïc Sö, Caàn Thô, Ñaïi ñöùc Thích Hueä Hieàn vaø taát caû Taêng Ni trong chuøa toång coäng goàm 12 vò, ñaõ töï thieâu taäp theå nhaèm phaûn ñoái söï ñaøn aùp Phaät giaùo cuûa cheá ñoä CSVN. Trong baûn tuyeân boá ñeå laïi, 12 vò Taêng Ni naøy neâu roõ:’’  Chuùng toâi saép söûa theå hieän vieäc thieâu thaân ñeå baûo toaøn Chaùnh Phaùp, ñeå baûo veä danh nghóa cuûa giôùi Taêng só taïi ñòa phöông cuõng nhö toaøn quoác... Haønh ñoäng cuûa chuùng toâi ngaøy hoâm nay laø coát ñem taám nhuïc thaân naøy laøm boù ñuoác soi saùng cho nhöõng ngöôøi meâ muoäi voâ yù thöùc, nhöõng ngöôøi vôùi loøng lang daï thuù’’... Ñoái vôùi ñeä töû cuûa chuøa Döôïc Sö, Ñaïi ñöùc Hueä Hieàn caên daën: ‘’Chuùng ta khoâng neân vì caùi thaân vò kyû naøy, khoâng neân nuoái tieác noù, khoâng neân khoùc loùc vì noù. Traùi laïi, chuùng ta phaûi töï haõnh dieän laø ñaõ söû duïng noù ñuùng möùc, söû duïng noù cho coâng lyù, cho töï do... Neân nhôù khoâng ai cöùu ta baèng ta töï cöùu ta, khoâng ai giaûi thoaùt ta baèng ta töï giaûi thoaùt ta’’. Ñoái vôùi nhaø caàm quyeàn Coäng saûn, Ñaïi ñöùc Hueä Hieàn ñaïi dieän toaøn theå Taêng Ni töï thieâu, neâu leân nguyeän voïng 6 ñieåm roài keát luaän raèng: ‘’Chuùng toâi, Taêng Ni chuøa Döôïc Sö, tha thieát keâu goïi quyù vò haõy toân troïng töï do tín ngöôõng cuûa taát caû moïi toân giaùo... Chuùng toâi quyeát nguyeän thieâu thaân hoâm nay vì chuùng toâi nghó thaø cheát vinh hôn soáng nhuïc, thaø cheát cho chaân lyù ñaïo nghóa hôn soáng maø phaûi theo taø thuyeát haïi daân’’. 

 .28-11-1975, Vieän Hoùa Ñaïo leân tieáng veà vuï Töï Thieâu ôû Caàn Thô

 Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû, baáy giôø laø ñöông kim Vieän Tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát, ñaõ gôûi vaên thö soá 0316/VHÑ/VT ñeán Chuû tòch chaùnh phuû Caùch Maïng Laâm Thôøi Coäng Hoøa Mieàn Nam Vieät Nam, ngoaøi vieäc töôøng trình veà noäi vuï töï thieâu cuûa 12 vò Taêng Ni theo keát quaû ñieàu tra chung giöõa Giaùo Hoäi vaø chính quyeàn ñòa phöông. Giaùo hoäi ñaõ teá nhò khoâng quy traùch nhieäm vuï cho chính quyeàn trung öông veà söï vuï, nhöng trình baøy nguyeän voïng 5 ñieåm sau: 
 

 1. (Chính quyeàn) chæ thò cho caùn boä haï taàng trieät ñeå toân troïng quyeàn töï do tín ngöôõng cuûa toaøn daân ñaõ ñöôïc Maët traän vaø chính phuû Caùch Maïng baûo ñaûm baèng minh vaên.

 2. Xöû lyù thích ñaùng nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm ñaõ gaây ra söï kieän bi thaûm taïi Thieàn Vieän Döôïc Sö.

 3. Xin phoùng thích nhöõng ngöôøi bò baét khi hoï veà thaêm Thieàn Vieän Döôïc Sö. 

 4. Xin giaûi toûa vaø traû laïi ngoâi Thieàn Vieän Döôïc Sö.

 5. Tìm bieän phaùp höõu hieäu ngaên chaän khoâng ñeå cho nhöõng tröôøng hôïp  töông töï taùi dieãn.

 Ñaát nöôùc vöøa taøn cuoäc chieán noài da naáu thòt sau gaàn 30 naêm khoùi löûa, CSVN laïi tieáp tuïc ñaåy daân toäc vaøo moät cuoäc chieán môùi goïi laø "nghóa vuï quoác teá" ñoái vôùi Campuchea, vaø Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng ñaõ ra quyeát ñònh soá 310/TTG ngaøy 22-7-1976 trong ñoù baét buoäc caùc tu só caùc toân giaùo trong löùa tuoåi töø 18 ñeán 25 ñeàu phaûi thi haønh "nghóa vuï" quaân söï naøy. Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû ñaõ leân tieáng can thieäp vôùi lôøi leõ khieâm cung qua vaên thö soá 0189-VHÑ/VP ñeà ngaøy 04-10-1976 gôûi Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng ñeå xin mieãn dòch cho caùc tu só thanh nieân naèm trong 8 tröôøng hôïp ñaëc bieät do Vieän Hoùa Ñaïo ñeà nghò. Nhaø nöôùc CSVN ñaõ khoâng ñaùp öùng yeâu caàu cuûa Vieän Hoùa Ñaïo. Keát quaû laø haøng ngaøn taêng só treû Phaät giaùo treân khaép ñaát nöôùc--ñaëc bieät laø mieàn Trung vaø Nam Vieät Nam--phaûi leân ñöôøng toøng quaân, moät soá khoâng muoán côûi aùo ca sa ñaõ phaûi soáng troán traùnh ôû caùc ñòa phöông khaùc.

 .21 ñeán 23-01-1977, Ñaïi Hoäi Khoaùng Ñaïi kyø VII cuûa GHPGVNTN

 Ñaïi Hoäi Kyø VII toå chöùc taïi chuøa AÁn Quang naêm 1977 laø moät ñaïi hoäi quan troïng nhaèm cuûng coá vaø kieän toaøn nhaân söï cuûa Giaùo Hoäi ñoàng thôøi vaïch moät höôùng ñi môùi thích hôïp vôùi hoaøn caûnh ñaát nöôùc döôùi cheá ñoä Coäng saûn. Bieát ñöôïc ñieàu aáy, Nhaø nöôùc Coäng saûn ñaõ coá tình ngaên caûn vaø haêm doïa caùc nhaân söï Phaät giaùo baèng caùc haønh vi coâng khai chieám duïng chuøa chieàn vaø baét bôù Taêng Ni töø cuoái thaùng 12-1976 ñeán ñaàu thaùng 01-1977 tieàn Ñaïi Hoäi. Ngoaøi ra, Nhaø nöôùc coøn tìm caùch lung laïc, gaây chia reõ trong noäi boä laõnh ñaïo Phaät giaùo, baét giöõ caùc ñaïi bieåu trung thaønh vôùi Giaùo hoäi vaø ñieàn khuyeát vaøo ñoù nhöõng tu só ñaõ bò Nhaø nöôùc haêm doïa khoáng cheá; coøn ôû caùc tænh khaùc, caùc ñaïi bieåu tham döï Ñaïi Hoäi khoâng ñöôïc chính quyeàn caáp giaáy pheùp ñi ñöôøng. Duø vaäy, Ñaïi Hoäi Kyø VII vaãn tieán haønh. Keát quaû vaø caùc vaên kieän quan troïng ñöôïc ñuùc keát trong Ñaïi Hoäi ñöôïc coâng boá deø daët trong phaïm vi noäi boä. Rieâng veà vaán ñeà phaùp lyù cuûa Giaùo Hoäi, ñaõ ñöôïc Ñaïi Hoäi Kyø VII coâng khai khaúng ñònh qua 3 bieåu ngöõ lôùn treo ôû hoäi tröôøng chuøa AÁn Quang:
 

 -‘’Phaùp lyù cuûa Giaùo hoäi laø 2000 naêm truyeàn ñaïo treân ñaát nöôùc Vieät Nam’’.

 -‘’Cô sôû cuûa Giaùo hoäi laø noâng thoân, thaønh thò, cao nguyeân vaø haûi ñaûo’’.

 -‘’Ñòa vò cuûa Giaùo hoäi laø 80% daân chuùng giaø, treû, lôùn, beù’’.

 .09-02-1977, Vieän Hoùa Ñaïo leân tieáng veà vieäc 19 tu só bò baét

 19 Taêng só Phaät giaùo ôû caùc caáp thuoäc nhieàu tænh khaùc nhau ñaõ bò Nhaø nöôùc giam caàm khoâng lyù do chính ñaùng. Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû, Vieän Tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo, ñaõ gôûi Vaên thö soá 0031/VHÑ/VP ñeán Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng, yeâu caàu chính phuû cöùu xeùt vieäc giam giöõ 19 vò tu só naøy vaø cho hoï ñöôïc traû töï do vaøo Teát Ñinh Tî. OÂng Ñoàng khoâng traû lôøi vaø yeâu caàu cuûa Giaùo hoäi ñaõ khoâng ñöôïc Nhaø nöôùc ñaùp öùng. 

 .03-3-1977, Coâ Nhi Vieän Quaùch Thò Trang bò chieám 

 Vieän Hoùa Ñaïo ra Thoâng Tö soá 002/VHÑ/VP/TTK: Trung taâm töø thieän xaõ hoäi Quaùch Thò Trang cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát bò Nhaø nöôùc ngang nhieân ñeán tieáp quaûn (tieáp thu vaø quaûn lyù vónh vieãn) vaøo ngaøy 03/3/1977. Lyù do cuûa söï tieáp quaûn naøy laø: Coâ nhi vieän thöôøng ñöôïc caùc cô quan töø thieän quoác teá vieän trôï, vaäy coù nghóa raèng Coâ nhi vieän thuoäc heä thoáng CIA. Giaùm ñoác Coâ nhi vieän Quaùch Thò Trang laø Thöôïng Toïa Thích Nhaät Thieän cuõng bò coâng an baét giöõ trong ngaøy naøy vì khoâng chòu kyù teân vaøo caùc vaên baûn baøn giao cô sôû Coâ nhi vieän cho Nhaø nöôùc. 

 Tröôùc söï chieám duïng traéng trôïn naøy cuøng vôùi caùc baùo caùo vi phaïm töï do tín ngöôõng töø nhieàu ñòa phöông khaùc gôûi ñeán, Hoøa Thöôïng Thích Quaûng Ñoä, Toång Thö Kyù Vieän Hoùa Ñaïo, thöøa leänh Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû, Vieän tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo, ñaõ ra Thoâng Tö soá 002/VHÑ/VP/TTK gôûi ñeán toaøn theå caùc caáp giaùo hoäi töø trung öông ñeán ñòa phöông ñeå baùo nguy vaø caûnh giaùc aâm möu tieâu dieät Phaät giaùo cuûa Nhaø nöôùc 

 .17-3-1977, Giaùo hoäi ñuùc keát caùc vuï vi phaïm quyeàn sinh hoaït cuûa PG

 Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang, luùc baáy giôø laø ñöông kim Phoù Vieän Tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo, gôûi vaên thö soá 0044/VHÑ/VT ñeán Thuû töôùng chính phuû nöôùc CHXHCNVN, töôøng trình caùc tröôøng hôïp vi phaïm töï do toân giaùo. Ñính keøm theo vaên thö naøy laø caùc baûn baùo caùo Phaät söï cuûa caùc caáp Giaùo hoäi ñòa phöông lieät keâ 85 vuï xaâm phaïm quyeàn töï do tín ngöôõng, tòch thu chuøa chieàn, giam giöõ Taêng só. Taát caû nhöõng baùo caùo yeâu caàu can thieäp keå treân ñeàu ñöôïc gôûi ñeán nhaø caàm quyeàn caùc caáp nhöng ñaõ khoâng ñöôïc nhaø caàm quyeàn cöùu xeùt maø coøn tieán haønh chính saùch ñaøn aùp khuûng boá hôn ngay taïi caùc cô sôû trung öông cuûa Giaùo hoäi: chieám duïng Tröôøng Thanh Nieân Phuïng Söï Xaõ Hoäi, cô sôû Toång Vuï Thanh Nieân (ñöôøng Coâng Lyù), cô sôû Coâ nhi vieän Quaùch Thò Trang (ñaõ noùi ôû treân), toáng xuaát Hoøa Thöôïng Thieän Minh Vuï tröôûng Vuï Thanh Nieân ra khoûi truï sôû Toång Vuï... Vaên thö soá 0044/VHÑ/VT gôûi ñeán chính phuû ñuùc keát laïi taát caû nhöõng vuï vi phaïm ñieån hình treân toaøn quoác, yeâu caàu coù bieän phaùp giaûi quyeát thoûa ñaùng. Nhaø nöôùc cuõng khoâng traû lôøi baát cöù ñieàu gì veà vieäc naøy. 

 .06-4-1977, Coäng saûn baét giöõ caùc vò laõnh ñaïo Phaät giaùo

 Ñaùp laïi vaên thö khieáu naïi soá 0044/VHÑ/VT cuûa Vieän Hoùa Ñaïo do Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang gôûi Thuû töôùng chính phuû cuõng nhö laäp tröôøng kieân ñònh cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát veà phaùp nhaân vaø phaùp lyù ñoäc laäp cuûa mình qua Ñaïi Hoäi Khoaùng Ñaïi kyø VII, nhaø caàm quyeàn Coäng saûn ñaõ ra leänh coâng an vaø quaân ñoäi haønh quaân bao vaây vaø luïc soaùt chuøa AÁn Quang, truï sôû trung öông cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát, baét giöõ caùc vò giaùo phaåm laõnh ñaïo noøng coát nhö: Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang - Phoù Vieän tröôûng Vieän Hoùa Ñaïo, Hoøa Thöôïng Thích Quaûng Ñoä - Toång Thö Kyù Vieän Hoùa Ñaïo, Hoøa Thöôïng Thích Thuyeàn AÁn - Toång Vuï tröôûng Toång Vuï Hoaèng Phaùp, Thöôïng Toïa Thích Thoâng Böûu - quyeàn Toång Vuï tröôûng Toång Vuï Cö Só, Thöôïng Toïa Thích Thoâng Hueä - Chaùnh Ñaïi dieän GHPGVNTN Quaän Goø Vaáp kieâm Tröôûng Ban Kinh Teá Töï Tuùc Taêng Ni, vaø Thöôïng Toïa Thích Thanh Theá, Tröôûng Ban Thanh Tra Ban Kinh Teá Töï Tuùc Taêng Ni. 

 .09-6-1977, Lôøi Keâu Goïi Baûo Veä Nhaân Quyeàn cuûa Vieän Hoùa Ñaïo

 Töø khi bò Coäng saûn chieám ñoaït cô sôû Toång Vuï Thanh Nieân vaø maát caû quyeàn cö truù (xoùa teân trong soå gia ñình cuõ, khoâng cho laäp soå hoä khaåu môùi), Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh ñaõ phaûi lang thang nay ôû chuøa naøy, mai ôû chuøa kia. Ñeán ñaâu Hoøa Thöôïng cuõng bò coâng an xua ñuoåi baèng caùch gaây khoù vôùi caùc vò truï trì chuû hoä caùc chuøa maø Hoøa Thöôïng gheù ñeán. Tuy vaäy, cuõng chính trong thôøi gian naøy, Hoøa Thöôïng ñaõ ñuùc keát nhöõng quyeát nghò chöa ñöôïc coâng boá cuûa Ñaïi Hoäi Khoaùng Ñaïi Kyø VII ñeå vieát neân  ‘‘Lôøi Keâu Goïi cuûa GHPGVNTN ñeå Baûo Veä Nhaân Quyeàn taïi nöôùc CHXHCNVN.’’ Noäi dung goàm 6 ñieåm chính gôûi ñeán nhaø caàm quyeàn CSVN nhö sau: 
 

 1. Thaû tuø nhaân chính trò, toân giaùo vaø haøng traêm ngaøn ngöôøi khaùc ñang ôû trong caùc traïi caûi taïo.

 2. Thi haønh nghieâm chænh chính saùch töï do tín ngöôõng.

 3. Chaám döùt tình traïng tham nhuõng cuûa nhaân vieân chính quyeàn caùc caáp.

 4. Cho pheùp nhöõng ngöôøi coù khaû naêng, nhöõng ngöôøi khoâng phaûi ñaûng vieân cuûa Coäng Saûn ñöôïc pheùp tham gia vaøo coâng cuoäc xaây döïng xöù sôû theo khaû naêng chuyeân moân.

 5. Yeâu caàu cho pheùp caùc tu só vaø tín ñoà thuoäc caùc toân giaùo ñöôïc tieáp tuïc laøm caùc coâng taùc xaõ hoäi maø     khoâng phaûi töø boû toân giaùo tín ngöôõng cuûa mình.

 6. Phaù boû moïi baát coâng, kyø thò giöõa caùc ñaûng vieân Coäng Saûn vaø nhaân daân. Moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn  coâng daân.

 Voán ñaõ e sôï uy tín vaø söï can tröôøng ñôûm löôïc cuûa Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh, laïi bieát raèng Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh laø coá vaán  cao cuûa Vieän Hoùa Ñaïo, cuõng nhö laø moät giaùo phaåm laõnh ñaïo  cao caáp, moät ‘‘chieán löôïc gia’’ saâu saéc tinh töôøng trong caùc vaán ñeà haønh hoaït öùng xöû cuûa GHPGVNTN, Nhaø nöôùc Coäng saûn ñaõ ra leänh coâng an baét ngaøi vaø giam’’ traïi giam T20 (soá 4 Phan Ñaêng Löu, Bình Thaïnh) ñeå ngaên ngöøa moïi bieán ñoäng coù theå naåy sinh töø Phaät giaùo, nhaát laø qua ‘‘Lôøi Keâu Goïi cuûa GHPGVNTN ñeå Baûo Veä Nhaân Quyeàn taïi Nöôùc CHXHCNVN’’maø HT Thieän Minh laø taùc giaû. 

 .17-10-1978, Hoøa Thöôïng Thieän Minh bò böùc töû

 Sau vaøi thaùng giam giöõ’’ traïi giam T20, CSVN ñaõ chuyeån Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh sang khaùm Chí Hoøa, roài’’ñaây Nhaø nöôùc ra leänh tra taán Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh ñeán cheát. Sau ñoù, vì sôï caùi cheát cuûa Hoøa Thöôïng seõ xuùc ñoäng giôùi laõnh ñaïo Phaät giaùo cuõng nhö loøng phaãn uaát quaàn chuùng Phaät töû ñeå roài coù theå xaûy ra nhöõng vieäc noåi daäy khaép nôi, CSVN ñaõ aâm thaàm ñöa xaùc Hoøa Thöôïng ra traïi caûi taïo Haøm Taân (Phan Thieát). Ba hoâm sau, Nhaø nöôùc môùi thoâng baùo cho Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû thay maët Vieän Hoùa Ñaïo ra Haøm Taân nhaän xaùc. Theo Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû vaø moät vaøi vò taêng só thaùp tuøng thuaät laïi thì xaùc Hoøa Thöôïng Thieän Minh bò baàm tím, coù daáu hieäu cuûa söï ñaùnh ñaäp vaø xieát coå. 

 .26-10-1978, Hoøa Thöôïng Ñoân Haäu phaûn ñoái chính quyeàn CSVN

 Xuùc ñoäng tröôùc hieän traïng bò ñaøn aùp cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát vaø nhaát laø tröôùc  caùi cheát bi thaûm cuûa Hoøa Thöôïng Thích Thieän Minh, Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haäu, Chaùnh Thö Kyù Vieän Taêng Thoáng ñaõ leân tieáng phaûn ñoái chính quyeàn CSVN vaø vieát ñôn coâng khai töø nhieäm hai chöùc vuï maø Nhaø nöôùc ñaõ aùp ñaët cho ngaøi tröôùc ñaây: Ñaïi bieåu Quoác Hoäi vaø UÛy vieân Maët Traän Toå Quoác Trung Öông.

 .09-12-1978, CSVN xeùt xöû caùc vò laõnh ñaïo GHPGVNTN
 
 

 Caùc vò laõnh ñaïo Giaùo hoäi bò baét vaøo ngaøy 06-4-1977 khoâng heà ñöôïc ra xeùt xöû coâng khai. Maõi ñeán moät naêm röôõi sau, vaøo ngaøy 09-12-1978, do aùp löïc cuûa dö luaän quoác teá töø söï vaän ñoäng cuûa Phaät giaùo Vieät Nam taïi haûi ngoaïi, Nhaø nöôùc môùi buoäc loøng phaûi laäp moät phieân toøa khoâng coù luaät sö bieän hoä cho bò caùo, ñem caùc vò laõnh ñaïo Giaùo hoäi ra xöû. Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang vaø Thích Quaûng Ñoä bò keát aùn 4 naêm tuø goàm 2 naêm tuø ôû vaø 2 naêm tuø treo; caùc vò Thöôïng Toïa vaø Ñaïi ñöùc khaùc cuõng ñeàu bò laõnh moät möùc aùn töông töï. Tính theo ngaøy bò baét giam thì nhò vò Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang vaø Quaûng Ñoä phaûi coøn ôû tuø theâm 6 thaùng nöõa, nhöng do söï can thieäp cuûa quoác teá, Nhaø nöôùc ñaõ phoùng thích nhò vò sau phieân toøa. 

 .02-02-1979, Ñöùc Ñeä Nhò Taêng Thoáng vieân tòch

 Ngaøy 01-02-1979, Ñöùc Ñeä Nhò  Taêng Thoáng tieáp Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haêu, Chaùnh Thö Kyù Vieän Taêng Thoáng vaø Ban Ñaïi dieän GHPGVNTN tænh Thöøa Thieân ñeán chuùc thoï ñaàu naêm. Ngaøi ñaõ di chuùc saùch taán chö Taêng Ni vaø tín ñoà tu taäp vaø kieân nhaãn tröôùc moïi nghòch caûnh ñeå phuïc vuï Giaùo hoäi. Qua giöõa tröa hoâm sau, 02-02-1979 thì Ngaøi vieân tòch.

 Ñöùc Taêng Thoáng vieân tòch, Giaùo hoäi chöa kòp toå chöùc ñöôïc Ñaïi Hoäi Khoaùng Ñaïi Kyø VIII thì chính quyeàn Coäng saûn gia taêng söï ñaøn aùp ôû khaép caùc ñòa phöông, quaûn thuùc chaët cheõ söï ñi laïi vaø giao tieáp cuûa nhò vò Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang vaø Thích Quaûng Ñoä. Tröôùc tình traïng beá taéc ñoù, caùc vò laõnh ñaïo trong Hoäi Ñoàng Löôõng Vieän cuûa Giaùo hoäi ñaõ cung thænh Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haäu, Chaùnh Thö Kyù Vieän Taêng Thoáng, kieâm luoân traùch vuï Xöû Lyù Vieän Taêng Thoáng. 

 .Naêm 1980, CSVN aâm möu thoáng nhaát Phaät Giaùo Nam-Baéc döôùi söï chæ ñaïo cuûa Ñaûng

 Ñaàu naêm 1980, nhaø caàm quyeàn Coäng saûn Vieät Nam ñaõ trieäu taäp moät phieân hoïp goàm moät soá ñaïi dieän caùc heä phaùi Phaät giaùo, ñaëc bieät laø GHPGVNTN vôùi söï tham döï cuûa Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haäu vaø Hoøa Thöôïng Thích Trí Thuû. Phieân hoïp ñöôïc toå chöùc taïi truï sôû Trung Öông Maët Traän Toå Quoác taïi Saøi  Goøn vaø ñaët döôùi söï chuû toïa cuûa oâng Nguyeãn Vaên Linh, Bí Thö Thaønh UÛy thaønh phoá Hoà Chí Minh. OÂng Nguyeãn Vaên Linh cho raèng Phaät giaùo neân thoáng nhaát caû hai mieàn Nam Baéc ñeå laøm choã döïa cho Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Nhò vò Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haäu vaø Thích Trí Thuû ñaõ phaûn ñoái khöôùc töø aâm möu thoáng nhaát coù chæ ñaïo cuûa Nhaø nöôùc vaø ñaõ xin mieãn ñoùng yù kieán vôùi lyù do laø nhò vò chæ ñöôïc môøi ñeán hoïp vaø ñaõ tham döï phieân hoïp trong tö caùch caù nhaân chöù khoâng ñaïi dieän cho Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát. 

 .09-9-1981, Phaûn öùng cuûa GHPGVNTN tröôùc söï vaän ñoäng thoáng nhaát PG do Nhaø nöôùc chæ ñaïo

 Khoâng thuyeát phuïc ñöôïc Hoøa Thöôïng Thích Ñoân Haäu vaø Thích Trí Thuû vaøo naêm tröôùc, CSVN ñaõ tìm moïi caùch lung laïc, ñe doïa, vaän ñoäng thuyeát phuïc ngaàm moät soá vò laõnh ñaïo cao caáp cuûa Giaùo hoäi ñeå gaây söùc eùp haàu thuùc ñaåy Hoøa Thöôïng Trí Thuû ñaûm nhaän traùch vuï Tröôûng Ban Vaän Ñoäng Thoáng Nhaát Phaät Giaùo Vieät Nam. Coâng cuoäc vaän ñoäng thoáng nhaát naøy ñöa ñeán cuoäc hoïp ñaëc bieät toå chöùc taïi chuøa AÁn Quang vaøo ngaøy 09-9-1981 vôùi söï tham döï cuûa Ban Chæ Ñaïo Vieän Hoùa Ñaïo cuøng ñaïi dieän caùc caáp Giaùo hoäi toaøn quoác. 

 Trong cuoäc hoïp naøy, Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang vaø Thích Quaûng Ñoä can tröôøng phuû nhaän baûn döï thaûo Hieán chöông cuûa Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam moät giaùo hoäi Phaät giaùo do Nhaø nöôùc  vaän ñoäng döïng neân ñeå laøm choã döïa cho Ñaûng vaø Nhaø nöôùc nhö lôøi oâng Nguyeãn Vaên Linh noùi tröôùc  ñaâyaãvaø kieân quyeát giöõ vöõng laäp tröôøng cuûa Giaùo hoäi truyeàn thoáng. Söï kieân quyeát cuûa hai vò naøy  ñaõ thuyeát phuïc ñöôïc haàu heát cöû toïa, ñöa ñeán vieäc baùc boû baûn döï thaûo Hieán chöông do phía Ban Vaän Ñoäng Thoáng Nhaát Phaät Giaùo Vieät Nam ñöa ra. 

 11-10-1981, Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang vaø Quaûng Ñoä bò baét laàn thöù hai

 Keát quaû cuûa vieäc choáng laïi aâm möu aùp ñaët Phaät giaùo döôùi quyeàn laõnh ñaïo cuûa Nhaø nöôùc, nhò vò Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang vaø Thích Quaûng Ñoä bò coâng an thaønh phoá Hoà Chí Minh môøi xuoáng Ty Coâng an ‘‘laøm Vieäc’’ vaøo ngaøy 11-10-1981. Taïi ñaây, nhò vò bò baét giöõ ñeå beân ngoaøi, vieäc vaän ñoäng thoáng nhaát Phaät giaùo do Nhaø nöôùc chuû tröông ñöôïc tieán haønh xuoâi thuaän. 

 .04-11-1981, Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam ra ñôøi

 Sau khi baét giöõ Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang vaø Hoøa Thöôïng Quaûng Ñoä nhö laø ñaàu taøu cuûa thaønh phaàn trung kieân vôùi GHPGVNTN, Nhaø nöôùc CSVN laäp töùc thuùc ñaåy vaø hoã trôï toaøn boä cho vieäc toå chöùc Ñaïi Hoäi Thoáng Nhaát Phaät Giaùo Vieät Nam taïi chuøa Quaùn Söù Haø Noäi vaøo ngaøy 04/11/1981. Töø ñaïi hoäi naøy, moät Giaùo hoäi Phaät giaùo tay chaân cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñöôïc khai sinh mang teân laø Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam (GHPGVN). Giaùo hoäi naøy naèm döôùi quyeàn chæ ñaïo tröïc tieáp cuûa Ban  Toân Giaùo vaø Maët Traän Toå Quoác Vieät Nam.