Nhôn vua Höông Chí thænh Toå Baùt Nhaõ Ña La vaøo cung cuùng döôøng, ngaøi môùi coù duyeân gaëp Toå. Qua cuoäc nghieäm vaán veà haï chaâu, Toå ñaõ bieát Ngaøi laø ngöôøi sieâu quaàn baït tuïc seõ keá thöøa Toå vò.

Sau khi vua cha baêng, Ngaøi quyeát chí xuaát gia caàu xin Toå Baùt Nhaõ ñoä laøm ñeä töû. Toå hoan hyû laøm leã theá phaùt vaø truyeàn giôùi cöûu tuùc. Toå baûo Ngaøi:
- Hoaøng töû ñoái caùc phaùp ñaõ ñöôïc thoâng suoát, nay neân ñoåi hieäu laø Boà Ñeà Ñaït Ma. Töø ñaây Ngaøi luoân haàu haï beân thaày.

Moät hoâm, Toå goïi Ngaøi ñeán truyeàn phaùp vaø daën doø:

- Ngöôi taïm giaùo hoùa ôû nöôùc naày, sau sang Trung Hoa môùi thaät laø nhôn duyeân lôùn. Song, ñôïi ta dieät ñoä khoaûng saùu möôi naêm sau seõ ñi. Neáu nguuôi ñi sôùm, sau e coù vieäc khoâng toát.

Nhöõng ñieàu kieän kieát hung veà söï giaùo hoùa ôû Trung Hoa sau naày, Ngaøi ñeàu caàu xin Toå chæ daïy. Toå duøng nhöõng lôøi saám kyù tieân ñoaùn söï kieát hung vaän soá Phaät phaùp ôû Trung Hoa, noù coù hôn möôøi baøi keä.

Toå tòch roài, Ngaøi vaãn ôû taïi nöooùc nhaø giaùo hoùa. Ngöôøi huynh ñeä ñoàng sö vôùi Ngaøi laø Phaät Ñaïi Tieân cuøng chung söùc giaùo hoùa. Thôøi nhôn goïi hai Ngaøi laø "Môû hai cöûa cam loà". Song, sau moân ñoà cuûa Phaät Ñaïi Tieân laïi chia laøm sau toâng:

1. Höõa töôùng, 2. Voâ töôùng, 3. Ñònh hueä, 4. Giôùi haïnh, 5. Voâ ñaéc, Tòch tònh, ñua nhau truyeàn baù. Ngaøi thaáy söï chia ly aáy, ngaïi cho chaùnh phaùp suy vi. Vì theá, Ngaøi duøng phöông tieän caûm hoùa hoï hoài ñaàu quay veà chaùnh phaùp.
Vua Nguyeät Tònh baêng, con vua laø Thaùi töû Dò Kieán noái ngoâi. Dò Kieán leân ngoâi khoâng bao laâu laïi tin theo taø thuyeát baøi baùc Phaät giaùo. Ngaøi sai ñeä töû laø Ba La Ñeà ñeán cung vua ñeå nhieáp hoùa. Sau khi caûi taø quy chaùnh, vua Dò Kieán hoûi ra môùi bieát Ba La Ñeà laø ñeä töû cuûa chuù mình. Nhaø vua cho ngöôøi thænh Ngaøi veà cung giaùo hoùa.

Veà cung giaùo hoùa moät thôøi gian, Ngaøi thaáy cô duyeân sang Trung Hoa ñaõ ñeán, beøn ñem lôøi huyeàn kyù cuûa Toå Baùt Nhaõ Ña La thuaät laïi cho vua bieát. Vua khoâng coøn lôøi gì daùm ngaên caûn, ñaønh saém moät chieác thuyeàn buoân, cho thuûy thuû ñöa Ngaøi sang Trung Hoa. Vua vaø quaàn thaàn tieãn ñöa Ngaøi ra tôùi cöûa bieån.

Ngaøi ôû treân thuyeàn gaàn ngoùt ba naêm, thuyeàn môùi caëp beán Quaûng Chaâu, nhaèm ñôøi nhaø Löông nieân hieäu Phoå Thoâng naêm ñaàu (520 sau T.C.), ngaøy 21 thaùng 9 naêm Canh Tyù. Thích söû tænh naày ra ñoùn tieáp Ngaøi, ñoàng thôøi daâng sôù veà trieàu taâu vua Löông Voõ Ñeá. Vua ñöôïc sôù, lieàn sai söù laõnh chieáu chæ ñeán thænh Ngaøi veà Kim Laêng (Kinh ñoâ nhaø Löông). Vua Voõ Ñeá hoûi:

- Traåm töø leân ngoâi ñeán nay thöôøng caát chuøa, cheùp kinh, ñoä taêng ni, khoâng bieát bao nhieâu, vaäy coù coâng ñöùc gì chaêng?

Ngaøi ñaùp:

- Ñeàu khoâng coù coâng ñöùc.

- Taïi sao laïi khoâng coù coâng ñöùc?

- Bôûi vì vieäc aáy laø nhôn höõu laäu, chæ coù quaû baùo nhoû ôû coõi ngöôøi cuûa trôøi. Nhö boùng theo hình, tuy coù maø chaúng phaûi thaät.

- Theá naøo laø coâng ñöùc chôn thaät?

- Trí thanh tònh troøn maàu, theå töï khoâng laëng, coâng ñöùc nhö theá chaúng do theá gian maø caàu.

- Theá naøo laø thaùnh ñeá nghóa thöù nhaát?

- Roãng rang khoâng thaùnh.

- Ñoái dieän vôùi traåm laø ai?

- Khoâng bieát.

Vua Löông Ñeá khoâng laõnh ngoä ñöôïc, lui veà nghæ. Ngaøi bieát caên cô chaúng hôïp, taïm löu laïi ñaây ít hoâm.

Ñeán ngaøy 19, Ngaøi boû vua Löông, leùn sang soâng qua Giang Baéc. Ngaøi nhaäp caûnh nÖôùc Nguïy ñi ñeán Lac Döông nhaèm ñôøi Haäu Nguïy vua Hieáu Minh Ñeá nieân hieäu Chaùnh Quang naêm ñaàu (520 sau T.C.) ngaøy 23 thaùng 11.

Ngaøi döøng truï taïi chuøa Thieáu Laâm ôû Trung Sôn, troïn ngaøy ngoài xaây maët vaøo vaùch im laëng. Taêng chuùng ñeàu khoâng hieåu ñöôïc. Ngöôøi ñôøi goïi ngaøi laø "Thaày Ba La Moân nhìn vaùch" (Bích quaùn Baø La Moân).

Coù vò taêng teân Thaàn Quang hoïc thoâng caùc saùch. gioûi lyù dieäu huyeàn, nghe danh Ngaøi tìm ñeán yeát kieán. Thaàn Quang ñaõ ñuû leã nghi maø ngaøi vaãn ngoài laëng yeân ngoù vaøo vaùch khoâng maøng ñeán. Quang nghó: "Ngöôøi xöa caàu ñaïo chaúng tieác thaân, nay ta chöa ñöôïc moät trong muoân phaàn cuûa caùc Ngaøi". Hoâm aáy nhaèm tieát muøa ñoâng (muøng 9 thaùng chaïp), ban ñeâm tuyeát rôi laû taû, Thaàn Quang vaãn ñöùng yeân ngoaøi tuyeát chaáp tay höôùng veà Ngaøi. Ñeán saùng tuyeát ngaäp leân khoûi ñaàu goái, maø göông maët thaàn quang vaãn thaûn nhieân. Ngaøi thaáy theá thöông tình, xaây ra hoûi:

- Ngöôi ñöùng suoát ñeâm trong tuyeát, yù muoán caàu vieäbc gì?

Thaàn Quang thöa:

- Cuùi mong Hoøa thöôïng töø bi môû cöûa cam loà, roäng ñoä chuùng con.

- Dieäu ñaïo voâ thöôïng cuûa chö Phaät, duø nhieàu kieáp tinh taán, hay laøm ñöôïc vieäc khoù laøm, hay nhaãn ñöôïc vieäc khoù nhaãn, coøn khoâng theå ñeán thay! Huoáng laø duøng chuùt coâng lao nhoû naøy maø caàu ñöôïc phaùp chaân thöøa?

Thaàn Quang nghe daïy beøn laáy dao chaët caùnh tay traùi ñeå tröôùc Ngaøi ñeå toû loøng thieát tha caàu ñaïo. Ngaøi bieát ñaây laø phaùp khí beøn daïy:

- Chö Phaät luùc ban ñaàu caàu ñaïo, vì phaùp queân thaân, nay ngöôi chaët caùnh tay ñeå tröôùc ta, taâm caàu ñaïo nhö vaäy cuõng khaù.

- Phaùp aán cuûa chö Phaät con coù theå ñöôïc nghe chaêng?

- Phaùp aán cuûa chö Phaät khoâng phaûi töø ngöôøi khaùc maø ñöôïc.

- Taâm con chöa an, xin thaày daïy phaùp an taâm.

- Ngöôi ñem taâm ra ñaây, ta an cho.

- Con tìm taâm khoâng theå ñöôïc.

- Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài.

Thaàn Quang nhôn ñaây ñöôïc kheá ngoä. Ngaøi lieàn ñoåi teân Thaàn Quang laø Hueä Khaû.

Töø ñaây keû taêng ngöôøi tuïc ñua nhau ñeán yeát kieán Ngaøi tieáng taêm vang daäy. Vua Hieáu Minh Ñeá nöôùc Nguïy sai söù ba phen thænh Ngaøi, Ngaøi ñeàu töø choái. Nhaø vua caøng kính troïng, sai söù ñem leã vaät ñeán cuùng döôøng: moät caây tích tröôïng, hai y kin tuyeán, bình baùt, v.v... Ngaøi töø khöôùc nhieàu laàn, nhöng nhaø vua coá quyeát cuùng döôøng, roát cuoäc Ngaøi phaûi nhaän.

Môû cöûa phöông tieän, Ngaøi coù duøng boán haïnh ñeå giaùo hoùa moân ñoà: 1. Baùo oaùn haïnh, 2. Tuy duyeân haïnh, 3. Voâ sôû caàu haïnh, 4. Xöùng phaùp haïnh.

ÔÛ Trung Hoa gaàn 9 naêm, Ngaøi thaáy cô duyeân ñaõ ñeán, lieàn goïi ñoà chuùng hoûi:

- Giôø ta trôû veà saép ñeán. Caùc ngöôi moãi ngöôøi neân noùi choã sôû ñaéc cuûa mình.
Ñaïo Phoù ra thöa:

- Theo choã thaáy cuûa con, chaúng chaáp vaên töï, chaúng lìa vaên töï, ñaây laø duïng cuûa ñaïo.

Ngaøi baûo:

- Ngöôi ñöôïc phaàn da cuûa ta.

Ba ni Toång Trì ra thöa:

- Nay choã hieåu cuûa con, nhuu Toå A Nan thaáy nöôùc Phaät A Suùc, chæ thaáy moät laàn, khoâng coøn thaáy laïi.

Ngaøi baûo:

- Ngöôi ñöôïc phaàn thòt cuûa ta.

Ñaïo Duïc ra thöa:

- Boán ñaïi voán khoâng, naêm aám chaúng coù, choã thaáy cuûa con khoâng moät phaùp coù theå ñöôïc.

Ngaøi baûo:

- Ngöôi ñöôïc phaàn xöông cuûa ta.

Ñeán Hueä Khaû böôùc ra ddaûnh leã Ngaøi, roài lui laïi ñöùng yeân laëng.

Ngaøi baûo:

- Ngöôi ñöôïc phaàn tuûy cuûa ta.

Ngaøi goïi Hueä Khaû ñeán daën doø:

- Xöa Nhö Lai ñem ñaïo phaùp nhaõn taïng tro cho Toå Ca Dieáp, laàn löôït truyeàn ñeán ta. Nay ta ñem trao laïi cho ngöôi, ngöôi phaûi truyeàn trao khoâng ñeå döùt maát. Cuøng trao cho ngöôi y Taêng giaø leâ vaø baùt baùu, ñeå laøm phaùp tín. Moãi thöù tieâu bieåu cho moãi vieäc, ngöôi neân bieát.

Hueä Khaû thöa:

- Xin thaày töø bi chæ daïy moïi vieäc.

Ngaøi daïïy:

- Trong truyeàn taâm aán ñeå kheá hôïp chôõ taâm chöùng, ngoaøi trao ca sa ñeå ñònh toøng chæ. Ñôøi sau coù nhieàu ngöôøi caïnh tranh nghi ngôø, hoï noùi "Ta laø ngöôøi AÁn, ngöôi laø ngöôøi Hoa, caên cöù vaøo ñaâu maø ñöôïc phaùp, laáy caùi gì ñeå minh chöùng?". Ngöôi gìn giöõ phaùp y naøy, neáu gaëp tai naïn, ngöôi ñem ra laøm bieåu tin, thì söï giaùo hoùa khoâng bò trôû ngaïi. Hai traêm naêm sau khi ta dieät ñoä, y baùt naøy döøng laïi khoâng truyeàn, vì luùc ñoù Phaät raát thaïnh haønh. Chính khi aáy, ngöôi bieát ñaïo thaät nhieàu, ngöôøi haønh ñaïo quaù ít, ngöôøi noùi lyù thì nhieàu, ngöôøi ngoä lyù thì ít. Tuy nhieân, ngöôi thaàm thoâng laëng chöùng coù hôn ngaøn vaïn. Ngöôi gaéng xieån döông, chôù khinh ngöôøi chöa ngoä. Nge ta noùi keä:

Ngoâ boån lai tö ñoä,
Truyeàn phaùp cöùu meâ tình.
Nhaát hoa khai nguõ dieäp,
Keát quaû töï nhieân thaønh.

Ta sang ñeán coõi naøy,
Truyeàn phaùp cöùu meâ tình.
Moät hoa nôû naêm caùnh,
Nuï traùi töï nhieân thaønh.

- Ta coù boä kinh Laêng giaø boán quyeån, laø Phaät noùi toät phaùp yeáu, cuõng giuùp cho chuùng sanh môû, baøy, ngoä, nhaäp kho tri kieân Phaät, nay ta trao luoân cho ngöôi. Ta töø Nam AÁn sang ñaây ñaõ naêm phen bò thuoác ñoäc maø khoâng cheát, vì thaáy xöù naày tuy coù khí ñaïi thöøa maø chöa öùng hôïp, neân ta laëng leõ ngoài yeân chôø ñôïi. Nay ddaõ truyeàn trao xong, ñaõ coù thuûy aét phaûi coù chung vaät.

Xong roài, Ngaøi cuøng ñoà chuùng ñi ñeán Voõ moân ôû chuøa Thieân Thaùnh döøng laïi ba hoâm. Quan thaùi thuù thaønh naày teân Döông Huyeàn Chi laø ngöôøi suøng moä Phaät Phaùp. Nghe tin Ngaøi ñeán, lieàn tôùi ñaûnh leã. OÂng hoûi:

- Thaày ôû AÁn Ñoä ñöôïc keá thöøa laøm Toå, vaäy theá naøo laø Toå, xin thaày daïy cho?

Ngaøi ñaùp:

- Roõ ñöôïc taâm toâng cuûa Phaät, khoâng laàm moät maûy, haïnh vaø giaûi hôïp nhau, goïi ñoù laø Toå.

- Chæ moät nghóa naøy hay moät nghóa naøo khaùc?

- Caàn roõ taâm ngöôøi, bieát raønh xöa nay, chaúng chaùn coù khoâng, cuõng chaúng coá chaáp, chaúng hieàn chaúng ngu, khoâng meâ khoâng ngoä. Neáu hay hieåu nhö theá, cuõng goïi laø Toå.

Huyeàn Chi laïi thöa:

- Ñeä töû vì bò nghieäp theá tuïc, ít gaëp ñöôïc tri thöùc, trí nhoû bò che laáp khoâng theå thaáy ñaïo. Cuùi xin thaày chæ daïy, con phaûi noùi theo ñaïo quaû naøo? duøng taâm gì ñöôïc gaàn vôùi Phaät Toå?

Ngaøi vì oâng noùi keä:
Dieäc baát ñoå aùc nhi sanh hieàm,
Dieäc baát quaùn thieän nhi caàn thoá,
Dieäc baát xaû trí nhi caän ngu,
Dieäc baát phao meâ nhì töïu ngoä.
Ñaït ñaïi ñaïo heà quaù löôïng,
Thoâng Phaät taâm heà xuaát ñoä,
Baát döõ phaøm thaùnh ñoàng trieàn,
Sieâu nhieân danh chi vieát Toå.

Cuõng ñöøng thaáy döõ maø sanh cheâ,
Cuõng ñöøng thaáy laønh maø aùi moä,
Cuõng ñöøng boû trí gaàn ngu
Cuõng ñöøng neùm meâ maø veà ngoä,
Ñaït ñaïo lôùn chöø quaù löôïng,
Thoâng Phaät chöø voâ keå,
Chaúng cuøng phaøm thaùnh ñoàng vai,
Vöôït leân, goïi ñoù laø Toå.

- Xin thaày chôù voäi taï theá, ñeå laøm phöôùc lôïi cho quaàn sanh.

Ngaøi baûo:

- Ñôøi maït phaùp, keû teä aùc quaù nhieàu, duø ta coøn ôû laâu e chaúng lôïi ích, maø theâm tai naïn, laøm taêng tröôûng toäi aùc cho ngöôøi.

- Töø thaày ñeán ñaây ai thöôøng haïi thaày, xin thaày chæ hoï, con seõ saép xeáp.

- Noùi ra aét coù toån haïi, ta neân ñi vaäy. Ñaâu cam haïi ngöôøi ñeå mình ñöôïc vui.

Huyeàn Chi naøi næ thöa:

- Con khoâng haïi ngöôøi, chæ muoán bieát ñoù thoâi.

Ngaøi baát ñaéc dó noùi baøi keä:

Giang tra phaân ngoïc laõng,
Quaûn cöï khai kim toûa,
Nguõ khaåu tröông coäng haønh,
Cöûu thaäp voâ bæ ngaõ.

Thuyeàn con reõ soùng ngoïc,
Ñuoác soi môû khoùa vaøng,
Naêm mieäng ñoàng cuøng ñi,
Chín, möôøi khoâng ta ngöôøi.

ÔÛ ñaây ñuùng ba hoâm, Ngaøi ngoài an nhieân thò tòch. Hoâm aáy laø ngaøy muøng 9 thaùng 10 naêm Bính Thìn, nhaèn nieân hieäu Ñaïi Thoâng naêm thöù hai nhaø Löông (529 T.C.). Ñeán ngaøy 18 thaùng chaïp naêm naøy, laøm leã ñöa nhuïc thaân cuûa Ngaøi nhaäp thaùp taïi chuøa Ñònh Laâm, nuùi Huøng Nhó.

Sau, vua Haäu Nguïy sai Toáng Vaân ñi söù AÁn Ñoä veà, gaëp Ngaøi taïi nuùi Thoâng lónh, thaáy Ngaøi tay xaùch moät chieác deùp, moät mình ñi nhanh nhö bay. Toáng Vaân hoûi:

- Thaày ñi ñaâu?

Ngaøi ñaùp:

- Veà AÁn Ñoä.

Ngaøi laïi noùi theâm:

- Chuû oâng ñaõ chaùn ñôøi roài.

Toáng Vaân ngaån ngô, töø giaû Ngaøi veà trieàu. Ñeán trieàu thì vua Minh Ñeá ñaõ baêng. Hieáu Trang Ñeá leân ngoäi. OÂng ñem vieäc aáy taâu laïi, vua ra leänh môû cöûa thaùp dôû quan taøi ra, quaû nhieân laø quan taøi khoâng, chæ coøn moät chieác deùp. Vua saéc ñöa chieác deùp veà thôø ôû chuøa Thieáu Laâm. Ñeán ddôøi ñöôøng nieân hieäu Khai Nguyeân naêm thöù 15 (728 sau T.C) moân ñoà laïi dôøi chieác geùp veà thôø ôû Chuøa Hoa Nghieâm.

Vua phong Ngaøi hieäu Vieân Giaùc Thieàn Sö, thaùp hieäu Khoâng Quaùn.

Taäp Thieáu Thaát Luïc Moân noùi laø noùi laø taùc phaåm cuûa Ngaøi.

THÍCH THANH TÖØ