BOÂNG HOÀNG CAØI AÙO

 HT. Nhaát Haïnh

 YÙ nieäm veà meï thöôøng khoâng theå taùch rôøi yù nieäm veà tình thöông. Maø tình thöông laø moät chaát lieäu ngoït ngaøo, eâm dòu vaø coá nhieân laø ngon laønh. Con treû thieáu tình thöông thì khoâng lôùn leân ñöôïc. Ngöôøi lôùn thieáu tình thöông thì cuõng khoâng "lôùn" leân ñöôïc. Caèn coãi , heùo moøn. Ngaøy meï toâi maát, toâi vieát trong nhaät kyù: Tai naïn lôùn nhaát ñaõ xaåy ra cho toâi roài! Lôùn ñeán maáy maø maát meï thì cuõng nhö khoâng lôùn, cuõng caûm thaáy bô vô, laïc loõng, cuõng khoâng hôn gì treû moà coâi. Nhöõng baøi haùt, baøi thô ca tuïng tình meï baøi naøo cuõng deã, cuõng hay. Ngöôøi vieát duø khoâng coù taøi ba, cuõng coù rung caûm chaân thaønh; ngöôøi haùt ca, tröø laø keû khoâng coù meï ngay töø thuôû chöa coù yù nieäm, ai cuõng caûm ñoäng khi nghe noùi ñeán tình meï. Nhöõng baøi haùt ca ngôïi tình meï ñaâu cuõng coù, thôøi naøo cuõng coù. Baøi thô maát meï maø toâi thích nhaát, töø hoài nhoû, laø moät baøi thô raát giaûn dò. Meï ñang coøn soáng, nhöng moãi khi ñoïc baøi thô aáy thì sôï seät, lo aâu.... sôï seät lo aâu moät caùi gì coøn xa, chöa ñeán, nhöng chöa chaéc chaén phaûi ñeán :

 Naêm xöa toâi coøn nhoû
 Meï toâi ñaõ qua ñôøi !
 Laàn ñaàu tieân toâi hieåu
 Thaân phaän treû moà coâi.

 Quanh toâi ai cuõng khoùc
 Im laëng toâi saàu thoâi
 Ñeå doøng nöôùc maét chaûy
 Laø bôùt khoå ñi roài...

 Hoaøng hoân phuû treân moä
 Chuoâng chuøa nheï rôi rôi
 Toâi thaáy toâi maát meï
 Maát caû moät baàu trôøi.

 Ngon bieát bao ! Nhöõng luùc mieäng vöøa ñaéng vöøa nhaït sau moät côn soát, nhöõng luùc nhö theá thì khoâng coù moùn aên gì coù theå gôïi ñöôïc khaåu vò cuûa ta. Chæ khi naøo meï ñeán, keùo chaên ñaép leân ngöïc cho ta, ñaët baøn tay (Baøn tay ? hay laø tô trôøi ñaâu la mieân ?) treân traùn noùng ta vaø than thôû "khoå chöa, con toâi ", ta môùi caûm thaáy ñaày ñuû, aám aùp, thaám nhuaàn chaát ngoït cuûa tình meï, ngoït thôm nhö chuoái ba höông, dòu nhö xoâi neáp moät, vaø ñaäm ñaø lòm caû coå hoïng nhö ñöôøng mía lau. Tình meï thì tröôøng cöûu, baát tuyeät; nhö chuoái ba höông, ñöôøng mía lau, xoâi neáp moät aáy khoâng bao giôø cuøng taän.

 Nöôùc trong nguoàn chaûy ra thì baát tuyeät. Tình meï laø goác cuûa moïi tình caûm yeâu thöông. Meï laø giaùo sö daïy veà yeâu thöông, moät phaân khoa quan troïng nhaát trong tröôøng ñaïi hoïc cuoäc ñôøi. Khoâng coù meï, toâi seõ khoâng bieát thöông yeâu. Nhôø meï maø toâi ñöôïc bieát tình nhaân loaïi, tình chuùng sinh ; nhôø meï maø toâi bieát ñöôïc theá naøo laø tình nhaân loaïi, tình chuùng sinh ; nhôø meï maø toâi coù ñöôïc chuùt yù nieäm veà ñöùc töø bi. Vì meï laø goác cuûa tình thöông, neân yù nieäm meï laán truøm yù thöông yeâu cuûa toân giaùo voán daïy veà tình thöông.

 Ñaïo Phaät coù ñöùc Quan Theá AÂm, toân suøng döôùi hình thöùc meï. Em beù vöøa môû mieäng khoùc thì meï ñaõ chaïy tôùi beân noâi. Meï hieän ra nhö moät thieân thaàn dòu hieàn laøm tieâu tan khoå ñau lo aâu. Ñaïo Chuùa coù ñöùc Meï, thaùnh nöõ ñoàng trinh Maria. Trong tín ngöôõng bình daân Vieät coù thaùnh maãu Lieãu Haïnh, cuõng döôùi hình thöùc meï. Bôûi vì chæ caàn nghe ñeán danh töø Meï, ta ñaõ thaáy loøng traøn ngaäp yeâu thöông roài. Maø töø yeâu thöông tín ngöôõng vaø haønh ñoäng thì khoâng xa chi maáy böôùc.

 Taây phöông khoâng coù ngaøy Vu Lan nhöng cuõng coù Ngaøy Meï ( Mother's Day ) moàng möôøi thaùng naêm. Toâi nhaø queâ khoâng bieát caùi tuïc aáy. Coù moät ngaøy toâi ñi vôùi Thaày Thieân AÂn tôùi nhaø saùch ôû khu Ginza ôû Ñoâng Kinh, nöûa ñöôøng gaëp maáy ngöôøi sinh vieân Nhaät, baïn cuûa thaày Thieân AÂn. Coù moät coâ sinh vieân hoûi nhoû Thaày Thieân AÂn moät caâu, roài laáy ôû trong saéc ra moät boâng hoa caåm chöôùng maøu traéng caøi vaøo khuy aùo traøng cuûa toâi. Toâi laï luøng, bôõ ngôõ, khoâng bieát coâ laøm gì, nhöng khoâng daùm hoûi, coá giöõ veû töï nhieân, nghó raèng coù moät tuïc leä chi ñoù. Sau khi hoï noùi chuyeän xong, chuùng toâi vaøo nhaø saùch, thaày Thieân AÂn môùi giaûng cho toâi bieát ñoù laø Ngaøy Meï, theo tuïc Taây phöông. Neáu anh coøn meï, anh seõ ñöôïc caøi moät boâng hoa maøu hoàng treân aùo, vaø anh seõ töï haøo ñöôïc coøn meï. Coøn neáu anh maát meï, anh seõ ñöôïc caøi treân aùo moät boâng hoa traéng.

 Toâi nhìn laïi boâng hoa traéng treân aùo maø boãng thaáy tuûi thaân. Toâi cuõng moà coâi nhö baát cöù moät ñöùa treû voâ phuùc khoán naïn naøo; chuùng toâi khoâng coù ñöôïc caùi töï haøo ñöôïc caøi treân aùo moät boâng hoa maøu hoàng. Ngöôøi ñöôïc hoa traéng seõ thaáy xoùt xa, nhôù thöông khoâng queân meï, duø ngöôøi ñaõ khuaát. Ngöôøi ñöôïc hoa hoàng seõ thaáy sung söôùng nhôù raèng mình coøn meï, vaø seõ coá gaéng ñeå laøm vui loøng meï, keûo moät mai ngöôøi khuaát nuùi coù khoùc than cuõng khoâng coøn kòp nöõa. Toâi thaáy caùi tuïc caøi hoa ñoù ñeïp vaø nghó raèng mình coù theå baét chöôùc aùp duïng trong ngaøy baùo hieáu Vu Lan.

 Meï laø moät doøng suoái, moät kho taøng voâ taän, vaäy maø laém luùc ta khoâng bieát, ñeå laõng phí moät caùch oan uoång. Meï laø moät moùn quøa lôùn nhaát maø cuoäc ñôøi taëng cho ta, nhöõng keû ñaõ vaø ñang coù meï. Ñöøng coù ñôïi ñeán khi meï cheát roài môùi noùi: "trôøi ôi, toâi soáng beân meï suoát maáy möôi naêm trôøi maø chöa coù luùc naøo nhìn kyõ ñöôïc maët meï!". Luùc naøo cuõng chæ nhìn thoaùng qua. Trao ñoåi vaøi caâu ngaén nguûi. Xin tieàn aên quaø. Ñoøi hoûi moïi chuyeän. OÂm meï maø nguû cho aám. Giaän doãi. Hôøn laãy. Gaây bao nhieâu chuyeän raéc roái cho meï phaûi lo laéng, oám moøn, thöùc khuya daäy sôùm vì con. Cheát sôùm cuõng vì con. Ñeå meï phaûi suoát ñôøi beáp nuùc, vaù may, giaët röûa, doïn deïp. Vaø ñeå mình baän roän suoát ñôøi leân xuoáng ra vaøo lôïi danh. Meï khoâng coù thì giôø nhìn kyõ con. Vaø con khoâng coù thì giôø nhìn kyõ meï. Ñeå khi meï maát mình coù caûm nghó: "Thaät nhö laø mình chöa bao giôø coù yù thöùc raèng mình coù meï!"

 Chieàu nay khi ñi hoïc veà, hoaëc khi ñi laøm vieäc ôû sôû veà, em haõy vaøo phoøng meï vôùi moät nuï cöôøi thaät traàm laëng vaø thaät beàn. Em seõ ngoài xuoáng beân meï. Seõ baét meï döøng kim chæ, maø ñöøng noùi naêng chi. Roài em seõ nhìn meï thaät laâu, thaät kyõ ñeå troâng thaáy meï vaø ñeå bieát raèng meï ñang coøn soáng vaø ñang ngoài beân em. Caàm tay meï, em seõ hoûi moät caâu ngaén laøm meï chuù yù. Em hoûi: " Meï ôi, meï coù bieát khoâng ?" Meï seõ hôi ngaïc nhieân vaø seõ hoûi em, vöøa hoûi vöøa cöôøi "Bieát gì?" Vaãn nhìn vaøo maét meï, vaãn giöõ nuï cöôøi traàm laëng vaø beàn, em seõ noùi: "Meï coù bieát laø con thöông meï khoâng ?" Caâu hoûi seõ khoâng caàn ñöôïc traû lôøi. Cho duø ngöôøi lôùn ba boán möôi tuoåi ngöøôi cuõng coù theå hoûi moät caâu nhö theá, bôûi vì ngöôøi laø con cuûa meï. Meï vaø em seõ sung söôùng, seõ soáng trong tình thöông baát dieät. Meï vaø em seõ ñeàu trôû thaønh baát dieät vaø ngaøy mai, meï maát, em seõ khoâng hoái haän, ñau loøng.

 Ngaøy Vu Lan ta nghe giaûng vaø ñoïc saùch noùi veà ngaøi Muïc Kieàn Lieân vaø veà söï hieáu ñeã. Coâng cha, nghóa meï. Boån phaän laøm con. Ta laïy Phaät caàu cho meï soáng laâu. Hoaëc laïy möôøi phöông Taêng chuù nguyeän cho meï ñöôïc tieâu dieâu nôi cöïc laïc, neáu meï ñaõ maát. Con maø khoâng coù hieáu laø con boû ñi. Nhöng hieáu thì cuõng do tình thöông maø coù; khoâng coù tình thöông hieáu chæ laø giaû taïo, khoâ khan, vuïng veà, coá gaéng meät nhoïc. Maø coù tình thöông laø coù ñuû roài. Caàn chi noùi ñeán boån phaän. Thöông meï, nhö vaäy laø ñuû. Maø thöông meï khoâng phaûi laø moät boån phaän.

 Thöông meï laø moät caùi gì raát töï nhieân. Nhö khaùt thì uoáng nöôùc. Con thì phaûi coù meï, phaûi thöông meï. Chöõ phaûi ñaây khoâng phaûi laø luaân lyù, laø boån phaän. Phaûi ñaây laø lyù ñöông nhieân. Con thì ñöông nhieân thöông meï, cuõng nhö khaùt thì ñöông nhieân tìm nöôùc uoáng. Meï thöông con, neân con thöông meï. con caàn meï, meï caàn con. Neáu meï khoâng caàn con, con khoâng caàn meï, thì ñoù khoâng phaûi laø meï laø con. Ñoù laø laïm duïng danh töø meï con. Ngaøy xöa thaày giaùo hoûi raèng: "Con maø thöông meï thì phaûi laøm theá naøo?" Toâi traû lôøi: "Vaâng lôøi, coá gaéng, giuùp ñôõ, phuïng döôõng luùc meï veà giaø vaø thôø phuïng khi meï khuaát nuùi". Baây giôø thì toâi bieát raèng: Con thöông meï thì khoâng phaûi "laøm theá naøo" gì heát. Cöù thöông meï, theá laø ñuû laém roài, ñuû heát roài, caàn chi phaûi hoûi " laøm theá naøo " nöõa!

 Thöông meï khoâng phaûi laø moät vaán ñeà luaân lyù ñaïo ñöùc. Anh maø nghó raèng toâi vieát baøi naøy ñeå khuyeân anh veà luaân lyù ñaïo ñöùc laø anh laàm. Thöông meï laø moät vaán ñeà höôûng thuï. Meï nhö suoái ngoït, nhö ñöôøng mía lau, nhö xoâi neáp moät. Anh khoâng höôûng thuï thì uoång cho anh. Chò khoâng höôûng thuï thì thieät haïi cho chò. Toâi chæ caûnh caùo cho anh chò bieát maø thoâi. Ñeå mai naøy anh chò ñöøng coù than thôû raèng: Ñôøi ta khoâng coøn gì caû. Moät moùn quaø nhö meï maø coøn khoâng vöøa yù thì hoïa chaêng coù laøm Ngoïc hoaøng Thöôïng ñeá môùi vöøa yù, môùi baèng loøng, môùi sung söôùng. Nhöng toâi bieát Ngoïc hoaøng khoâng sung söôùng ñaâu, bôûi Ngoïc hoaøng laø ñaáng töï sinh, khoâng bao giôø coù dieãm phuùc coù ñöôïc moät baø meï.

 Toâi keå chuyeän naøy, anh ñöøng noùi toâi khôø daïi. Ñaùng nheõ chò toâi khoâng ñi laáy choàng, vaø toâi, toâi khoâng neân ñi tu môùi phaûi. Chuùng toâi boû meï maø ñi, ngöôøi thì theo cuoäc ñôøi môùi beân caïnh ngöôøi con trai thöông yeâu, ngöôøi thì ñi theo lyù töôûng ñaïo ñöùc mình say meâ vaø toân thôø. Ngaøy chò toâi ñi laáy choàng, meï toâi lo laéng laêng xaêng, khoâng toû veû buoàn baõ chi.

 Nhöng ñeán khi chuùng toâi aên côm trong phoøng, aên qua loa ñeå ñôïi giôø röôùc daâu, thì meï toâi khoâng nuoát ñöôïc mieáng naøo. Meï noùi: "Möôøi taùm naêm trôøi noù ngoài aên côm vôùi mình, baây giôø noù aên böõa cuoái cuøng roài thì noù seõ ñi aên ôû moät nhaø khaùc". Chò toâi guïc ñaàu xuoáng maâm khoùc. Chò noùi: "Thoâi con khoâng laáy choàng nöõa". Nhöng roát cuoäc thì chò cuõng ñi laáy choàng. Coøn toâi thì boû meï maø ñi tu. "Caét aùi töø sôû thaân" laø lôøi khen ngôïi ngöôøi coù chí xuaát gia. Toâi khoâng töï haøo chi veà lôøi khen ñoù caû. Toâi thöông meï, nhöng toâi coù lyù töôûng, vì vaäy phaûi xa meï. Thieät thoøi cho toâi, coù theá thoâi. ÔÛ treân ñôøi, coù nhieàu khi ta phaûi choïn löïa. Maø khoâng coù söï choïn löïa naøo maø khoâng khoå ñau. Anh khoâng theå baét caù hai tay. Chæ khoå laø vì muoán laøm ngöôøi neân anh phaûi khoå ñau. Toâi khoâng hoái haän vì boû meï ñi tu nhöng toâi tieác vaø thöông cho toâi voâ phuùc thieät thoøi neân khoâng ñöôïc höôûng thuï taát caû kho taøng quùi baùu ñoù. Moãi buoåi chieàu laïy Phaät, toâi caàu nguyeän cho meï. Nhöng toâi khoâng ñöôïc aên chuoái ba höông, xoâi neáp moät vaø ñöôøng mía lau.

 Anh cuõng ñöøng töôûng toâi khuyeân anh: "Khoâng neân ñuoåi theo söï nghieäp maø chæ neân ôû nhaø vôùi meï!". Toâi ñaõ noùi laø toâi khoâng khuyeân raên gì heát -- toâi khoâng giaûng luaân lyù ñaïo ñöùc -- roài maø! Toâi chæ nhaéc anh: "Meï laø chuoái, laø xoâi, laø ñöôøng, laø maät, laø ngoït ngaøo, laø tình thöông". Ñeå chò ñöøng queân, ñeå em ñöøng queân. Queân laø moät loãi lôùn : Cuõng khoâng phaûi laø loãi nöõa, maø laø moät söï thieät thoøi. Maø toâi khoâng muoán anh chò thieät thoøi, khôø daïi maø bò thieät thoøi. Toâi xin caøi vaøo tuùi aùo anh moät boâng hoa hoàng: ñeå anh sung söôùng, theá thoâi.

 Neáu coù khuyeân, thì toâi seõ khuyeân anh, nhö theá naøy. Chieàu nay, khi ñi hoïc hoaëc ñi laøm veà, anh haõy vaøo phoøng meï vôùi moät nuï cöôøi thaät traàm laëng vaø beàn. Anh seõ ngoài xuoáng beân meï. Seõ baét meï döøng kim chæ, maø ñöøng noùi naêng chi. Roài anh seõ nhìn meï thaät laâu, thaät kyõ, ñeå troâng thaáy meï vaø ñeå bieát raèng meï ñang soáng vaø ñang ngoài beân anh. Caàm tay meï, anh seõ hoûi moät caâu ngaén laøm meï chuù yù. Anh hoûi: "Meï ôi, meï coù bieát khoâng?" Meï seõ hôi ngaïc nhieân vaø seõ nhìn anh, vöøa cöôøi vöøa hoûi: "Bieát gì?" Vaãn nhìn vaøo maét meï, giöõ nuï cöôøi traàm laëng vaø beàn, anh seõ hoûi tieáp: "Meï coù bieát laø con thöông meï khoâng?" Caâu hoûi seõ khoâng caàn ñöôïc traû lôøi. Cho duø anh lôùn ba boán möôi tuoåi, chò lôùn ba boán möôi tuoåi, thì anh cuõng hoûi moät caâu aáy. Bôûi vì anh, bôûi vì chò, bôûi vì em laø con cuûa meï. Meï vaø anh seõ sung söôùng, seõ soáng trong tình thöông baát dieät. Vaø ngaøy mai maát meï, Anh seõ khoâng hoái haän, ñau loøng , tieác raèng anh khoâng coù meï.

 Ñoù laø ñieäp khuùc toâi muoán ca haùt cho anh nghe hoâm nay. Vaø anh haõy ca, chò haõy ca cho cuoäc ñôøi ñöøng chìm trong voâ taâm, queân laõng. Ñoùa hoa maàu hoàng toâi caøi treân aùo anh roài ñoù. Anh haõy sung söôùng ñi.

 Nhaát Haïnh