Sôn Ñieàn Nguyeãn Vieát Khaùnh

Hôn 800 vò laõnh ñaïo tinh thaàn vaø 1.000 quan saùt vieân thuoäc ñuû moïi toân giaùo töø gaàn 100 nöôùc treân theá giôùi ñaõ hoäi hoïp taïi truï sôû LHQ ñeå keâu goïi hoøa bình vaø giaûi quyeát xung ñoät baèng ñoái thoaïi. Cuoäc hoïp naøy dieãn ra tröôùc ngaøy caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò môû cuoäc hoïp "Thöôïng ñænh Thieân nieân kyû Theá giôùi Hoøa bình" taïi LHQ thaùng 9 naêm 2000, laø moät dieãn bieán raát coù yù nghóa.

Theá giôùi ñaõ böôùc vaøo moät kyû nguyeân môùi, nhöng cuõng ñöùng tröôùc nhöõng thöû thaùch cam go coù theå haêm doïa töông lai nhaân loaïi. Nhöõng cuoäc xung ñoät cuïc boä vaø ñòa phöông ngaøy moät phöùc taïp, khi thuø haän saéc toäc pha troän vôùi tranh chaáp toân giaùo, noù caøng khoác lieät. Ngay trong moät toân giaùo cuõng coù nhöõng söï chia reõ, tranh chaáp, keå caû xung doät döõ doäi vì ñöùc tin. Ñaây laø moät ñieàu khoâng ñaùng ngaïc nhieân, coù nhöõng ngöôøi cuøng moät ñöùc tin nhöng laïi baát ñoàng veà phöông thöùc phuïng thôø ñöùc tin ñoù. Bôûi vaäy moät toân giaùo coù theå chia ra nhieàu ngaønh nhö ngöôøi ta ñaõ thaáy trong quaù trình lòch söû. Toâi khoâng nghó khoâng coù toân giaùo naøo xaáu, ngoaïi tröø nhöõng loaïi ñaïo giaùo döïa vaøo meâ tín dò ñoan ñeå meâ hoaëc quaàn chuùng, thöôøng ñöôïc goïi laø baøng moân taû ñaïo ôû AÙ ñoâng. Taát caû nhöõng toân giaùo chaân chính ñeàu toát, nhöõng vò khai saùng ñaïo ñeàu laø nhöõng baäc sieâu phaøm, vaán ñeà chæ ôû nhöõng ngöôøi thöøa haønh ñaïo vaø nhöõng ngöôøi tin ñaïo.

Chính ôû ñieåm naøy toâi nghó cuoäc hoïp cuûa caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo treân theá giôùi raát coù ích ñeå cuøng leân tieáng, nhaéc nhôû vaø keâu goïi tín ñoà veà söù maïng thieâng lieâng cuûa moïi tín ngöôõng tröôùc nhöõng vaán ñeà cuûa nhaân loaïi ngaøy nay. Sau boán ngaøy caàu nguyeän, suy tö vaø thaûo luaän caùc vò ñaõ kyù vaø coâng boá moät baûn tuyeân ngoân ngaén nhöng raát xuùc tích, môû ñaàu baèng caâu nhö sau: "Chuùng toâi, nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo toân giaùo vaø tinh thaàn, cam keát cuøng nhau laøm vieäc ñeå taïo nhöõng ñieàu kieän noäi taïi vaø ngoaïi vi coå voõ hoøa bình, quaûn lyù vaø giaûi quyeát nhöõng xung ñoät baèng phöông thöùc baát baïo ñoäng. Nhaân loaïi ñöùng tröôùc moät giai ñoaïn khuûng hoaûng trong lòch söû, caàn phaûi coù moät söï laõnh ñaïo maïnh veà ñaïo lyù vaø tinh thaàn ñeå goùp phaàn xaùc ñònh moät höôùng môùi cho xaõ hoäi".

Baûn tuyeân boá leân aùn moïi haønh ñoäng baïo löïc "nhaân danh toân giaùo" vaø nguyeän giaûi quyeát baát baïo ñoäng nhöõng xung ñoät xuaát phaùt töø dò ñoàng toân giaùo vaø saéc toäc. Ñoàng thôøi baûn tuyeân boá cuõng noùi roõ caùc nhaø laõnh ñaïo toân giaùo vaø tinh thaàn thoáng thieát keâu goïi moïi nhoùm toân giaùo, saéc toäc vaø daân toäc haõy toân troïng quyeàn töï do toân giaùo. Thaät ra nhöõng lôøi keâu goïi ñoù cuõng khoâng coù gì môùi, nhöng moät ñieåm ñaëc bieät laø caùc nhaø laõnh ñaïo toân giaùo ñaõ xaùc nhaän quyeàn bình ñaúng giöõa nam giôùi vaø nöõ giôùi. Ñaây laø moät vaán ñeà trong laõnh vöïc toân giaùo thöôøng vaãn coù söï va chaïm giöõa theá giôùi beân ngoaøi vôùi moät soá nöôùc Hoài giaùo cöïc ñoan khoâng chaáp nhaän cho phuï nöõ ñöôïc ngang haøng vôùi ñaøn oâng. Nhöng trong cuoäc hoïp laàn naøy, nhieàu nhaø laõnh ñaïo Hoài giaùo ñaõ kyù vaøo tuyeân ngoân, chöùng toû xu theá tieán boä theo kòp thôøi ñaïi cuûa Hoài giaùo noùi rieâng vaø caùc toân giaùo noùi chung.

Duø vaäy cuõng coù nhöõng caâu hoûi ñöôïc ñaët ra. Caùc nhaø laõnh ñaïo xöa nay vaãn chæ coù caàu nguyeän vaø keâu goïi, lieäu roài ñaây coù laøm ñöôïc gì khoâng? Ngay tröôùc maét, moät vieäc caàn phaûi laøm ngay laø laäp moät uûy ban ñeå tieán ñeán hình thaønh moät hoäi ñoàng tham vaán saùt beân Vaên phoøng Toång thö kyù LHQ, caùc nhaø laõnh ñaïo ñaõ khoâng laøm ñöôïc trong maáy ngaøy hoïp, nhöng vaãn ñaët ra kyø haïn 3 thaùng phaûi thaønh laäp hoäi ñoàng tham vaán raát thieát yeáu cho vieäc giaûi quyeát nhöõng xung ñoät toân giaùo vaø saéc toäc treân theá giôùi. Toâi nghó vaïch ra moät ñöôøng höôùng môùi laø vieäc toát nhöng duø vôùi thieän chí cuûa toân giaùo, vieäc thi haønh vaãn gaäp nhieàu trôû ngaïi. Bôûi vì ngöôøi ta ñaõ ñem chính trò vaøo toân giaùo.

Cuoäc hoïp caùc laõnh ñaïo toân giaùo theá giôùi ñaõ ñöôïc toå chöùc bôûi moät lieân minh caùc nhoùm toân giaùo khoâng lieân heä gì ñeán caùc quyeàn löïc cai trò hay xu höôùng chính trò. Nhöng Trung Quoác ñaõ laøm aùp löïc caûn trôû Ñaït Lai Laït Ma cuûa Phaät giaùo Taây Taïng, moät nguôøi ñaõ ñöôïc giaûi thöôûng Nobel vì tranh ñaáu cho hoøa bình, ñeán hoïp vaø ñoïc dieãn vaên trong truï sôû LHQ. ÔÛ Vieät Nam, Thöôïng Toïa Thích Thaùi Hoøa, moät trong nhöõng vò laõnh ñaïo Phaät giaùo ôû Thöøa Thieân-Hueá cuõng bò Haø Noäi caám caûn khoâng cho ñi, maëc duø Thöôïng Toïa ñaõ nhaän ñöôïc vaên thö chính thöùc môøi cuûa ban toå chöùc lieân-toân theá giôùi. Trung Quoác vaø Vieät Nam laø hai nöôùc duy nhaát ñaõ choïn nhöõng ngöôøi trong toå chöùc quoác doanh cuûa hoï ñi döï hoäi nghò. Hai cheá ñoä coäng saûn naøy moàm noùi toân troïng töï do toân giaùo, nhöng vôùi nhöõng vieäc laøm ñoù hoï ñaõ chaø ñaïp leân töï do toân giaùo tröôùc maét quoác teá. Toå chöùc nhöõng toân giaùo quoác doanh laø moät hình thöùc traéng trôïn nhaát ñeå chia reõ toân giaùo, do ñoù phaù hoaïi tín ngöôõng.

Khi baét caùc nhaø tu phaûi vaøo phuïc tuøng trong khuoân pheùp chính trò cuûa quoác doanh, caùc cheá ñoä cai trò cuûa coäng saûn khoâng theå choái caõi ñaõ ñem chính trò vaøo toân giaùo. Chính vì vaäy hoï ñaõ gaäp phaûi nhöõng phaûn öùng choáng ñoái cuûa tín ñoà caùc toân giaùo. Khi ñöa caùc phaùi ñoaøn toân giaùo quoác doanh ñi döï moät hoäi nghò theá giôùi ngoaøi chính trò, toå chöùc bôûi moät lieân minh caùc toân giaùo khoâng laøm chính trò vaø cuõng khoâng lieân quan ñeán quyeàn löïc cai trò cuûa nöôùc naøo, hieån nhieân caùc cheá ñoä coäng saûn ñaõ muoán phaù hoaïi cuoäc hoïp cuûa toân giaùo vì hoøa bình vôùi tieáng noùi baát baïo ñoäng. Hoï ñaõ sôï tieáng noùi cuûa nhöõng toân giaùo chaân chính.

Theá nhöng hoï thaát baïi. Chæ rieâng vieäc quy tuï ñöôïc caùc nhaø laõnh ñaïo toân giaùo ôû New York, vôùi ñoâng ñaûo caùc phaùi ñoaøn thuoäc ñuû maàu saéc vaên hoùa vaø tín ngöôõng cuûa caùc daân toäc treân theá giôùi, cuõng ñuû noùi leân söï nôû roä cuûa löông tri nhaân loaïi vaøo luùc bình minh cuûa moät theá kyû vaø thieân nieân kyû môùi. Nhöõng cheá ñoä ñoäc taøi toaøn trò thaáy sôï cuõng laø phaûi. (VB 12-9-2000)