VU LAN
RAÈM THAÙNG BAÛY
Giaùc
Ñaïo - Döông Kinh Thaønh
Tröôùc khi ñaët buùt vieát baøi naøy, ngoaøi moät soá voán lieáng ít oûi tri thöùc Phaät hoïc, chuùng toâi ñaõ tham cöùu nhieàu taøi lieäu, kinh saùch coù lieân quan ñeán yù ngóa leã Vu Lan-Raèm thaùng Baûy. Nhöng töïu trung vaø coäng laïi, chuùng toâi chæ toaùt leân moät yù nieäm soáng thöïc taïi trong coäng ñoàng daân toäc Vieäc Nam, maø vôùi nhöõng taøi lieäu phong phuù kia ñaõ neâu baät ñöôïc chaát keo gaén boù giöõa aûnh höôûng Phaät Giaùo ñoái vôùi xaõ hoäi, con ngöôøi qua nhieàu thôøi ñaïi. Vaâng! Nhöõng ñieàu ñoù, caùc baäc thöùc giaû, caùc baäc sö tröôûng ñeàu ñaõ noùi heát roài, khoâng coøn khe troáng ñeå ngöôøi haäu sinh chuùng toâi goùp phaàn toâ ñieåm. Ñaõ ñeïp, ñaõ trôû thaønh ñieàu hieån nhieân roài; hieån nhieân tôùi möùc ñoâi khi chuùng ta queân raèng chính noù ñaõ trôû thaønh ca dao daân toäc: Noù khoâng phaûi laø thöù ca dao bieàn ngaãu hay ñeäm vaàn cho qua caâu ñeå taïo môû, toân taïo cho yù ñoà chính. Khoâng vieát, ñuû haún chuùng ta chuùng ta cuõng bieát ñoù laø ca dao kieåu "lieân khuùc" noùi veà sinh hoaït 12 thaùng cuûa moät naêm, maø neàn vaên minh noâng nghieäp nôi xaõ hoäi Vieät Nam ta xöa nay khoâng theå choái caûi ñöôïc. Ñaõ vaäy, "thaùng Baûy ngaøy Raèm...", caâu naøy noåi baäc nhaát khoâng chæ vì noù noùi leân yù nghóa veà moät ngaøy leã cuûa PG, maø coøn ñöa ra tính nghieâm tuùc, theå hieän cho moät caùch soáng coäng ñoàng, ngoaøi sinh hoaït, aên uoáng, vui chôi, muøa maøng vaø thôøi tieát so vôùi 11 thaùng kia. Noù ñaõ trôû thaønh lòch sinh hoaït haøng naêm cuûa daân toäc ta, keå töø khi daáu chaân, tích tröôïng caùc Thieàn Sö ñaõ ñeán xöù sôû Giao Chaâu non 20 theá kyû qua. Ñieàu ñoù cho bieát PG ñaõ bieát vaën mình "nhaäp soâng tuøy khuùc, nhaäp gia tuøy tuïc" hoaøn toaøn hôïp lyù, hôïp leõ, khoâng gaây ra söï dò öùng ñoái khaùng. Do vaäy, khoâng phaûi deã daøng "ñöôïc" coù maët trong ca dao, trong taâm khaûm ñôøi soáng daân toäc, maø baát kyø söï göôïng eùp, goø cheá coá tình ñaït ñöôïc ñieàu ñoù seõ trôû thaønh naïn nhaân cuûa baùnh xe lòch söû nghieàn naùt. Ñaëc bieät hôn, söï coù maët cuûa PG trong ca dao 12 thaùng kia, vaø ngay trong neáp soáng daân toäc, coøn mang moät yù nghóa to lôùn khaùc, theå hieän ñöôïc tính chaân lyù thöïc tieãn, vöôït leân treân söï toân kính thôøi nguyeân sô, khi con ngöôøi töï cho mình coøn nhoû beù tröôùc thieân nhieân. Ñoù laø thôøi kyø döïng nöôùc hoï Hoàng Baøng maø saùch Lónh Nam chích quaùi ñaõ keå laïi, caùi thôøi kyø maø chính Laïc Long Quaân phaùi duøng ñeán vaïn pheùp thaàn thoâng bieán hoùa môùi ñuoåi ñöôïc teân xaâm löôïc phía Baéc ñaàu tieân laø Ñeá Lai ra khoûi bôø coõi. Vaø caùi thôøi maø moïi thöù yeâu tinh thöôøng xuaát hieän quaáy nhieãu daân laønh, ñeå noãi sôï haõi phaûi toân leân haøng thaàn thaùnh, keå caû tieáng saám seùt. Thaàn soâng, thaàn bieån, nuùi, gioù, löûa ... ñaõ coù maët cheãm cheä tröôùc söï quy phuïc con ngöôøi thôø laïy. Muoán soáng coøn, muoán soáng ñeå döïng nöôùc, giöõ nöôùc, con ngöôøi luùc aáy khi leân röøng, xuoáng bieån, taát phaûi xaâm mình hình aûnh Thuûy quaùi, Sôn tinh ..v.v… Nhö vaäy, lòch söû PGVN coù maët vaø phaùt trieån chæ baèng phaân nöõa lòch söû döïng nöôùc cuûa con chaùu Laïc Long Quaân, ngaãu nhieân ñaùnh baïi Sôn tinh, Thuûy quaùi töø trong truyeàn thuyeát ñôøi soáng laãn trong taâm khaûm con ngöôøi, vaø toân taïo ñöôïc moät yù soáng môùi phuø hôïp vôùi loøng ngöôøi, vôùi söï khoå ñau vaø vôùi hieän traïng cuoäc soáng ñöông thôøi.Thaùng saùu buoân nhaõn baùn traâm Lòch söû vaãn nhö doøng soâng xuoâi chaûy, traõi qua bao bieán thieân thaêng traàm cuûa daân toäc, PG ñaõ hoøa mình gaén lieàn vaän meänh nhö moät ñònh lyù khoâng theå taùch rôøi, xöùng ñaùng vôùi phaïm truø ñaïo phaùp vaø daân toäc, ñoù laø söï thaät ñöôïc lòch söû chöùng minh caùi PG coù. Leã Vu Lan - Raèm thaùng Baûy ñöôïc xaùc laäp töø trong yù nghóa ñoù. Tình caûm vaø ñaïo lyù daân toäc ta vaãn luoân roäng môû; vôùi thuø, vôùi baïn cuõng cuøng "chung nöôùc maét maën, maùu ñoû" nhö nhau. Nhöõng "thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân", "mình vôùi ta tuy hai maø moät...", "Baàu ôi, thöông laáy Bí cuøng..." v.v…, haù chaúng phaûi ñaïo lyù PG ñoù sao? Cuõng nhö tröôùc moïi hoaøn caûnh bi thöông naøo ñoù, töø cuûa mieäng daân ta haù ñaõ chaúng thoát ra lôøi ñaàu tieân laø "toäi nghieäp", laøm yù nghóa haøm yù to lôùn, bieåu loä loøng lan maãn, töông thaân töông aùi ñoù sao? Noùi moät caùch khaùc, PG ñaõ ñaùp öùng ñöôïc moät phaàn raát lôùn tình caûm vaø nieàm tin trong coäng ñoàng daân toäc, ñaõ trôû neân hoøa nhaäp maät thieát trong moïi laõnh vöïc. Duø khoâng PG, ñeán Raèm thaùng Baûy, ai ai cuõng ñeàu toû ra tha thieát vôùi yù nghóa hieáu ñeå, cuõng nhö xaù toäi vong nhaân ñoái vôùi theá giôùi xa xaêm naøo ñoù; tuøy theo trình ñoä nhaän thöùc caûnh giôùi ñòa nguïc. Cho neân neáu hieåu theo quan nieäm vöôït hoùa, chuùng ta seõ deã daøng caûm nhaän nhöõng doøng sau ñaây cuûa coá HT Thích Trí Thuû (ñaêng trong Noäi san Baùt Nhaõ soá 5 cuûa toång vuï Taøi chaùnh, tröôùc naêm 1975): "Nhöõng côn möa daàm cuûa thaùng Baûy, trôøi aâm u, baõo vaø luït ñaõ baét ñaàu, ngaøy daïi cuûa muøa Heø ruùt ngaén laïi; trôøi ñaát ñang xoay tôùi khoaûng thaêng baèng, laøm nhòp caàu giao caûm thieân thu giöõa coõi soáng vaø coõi cheát. Ngöôøi cheát ñaõ buoâng tay ruõ saïch nhöõng tham voïng cuûa moät ñôøi, cho laù vaøng ruïng xuoáng. Ngöôøi soáng vaãn tieáp tuïc löôïm nhaët laù vaøng, xaây nhöõng tham voïng cuoàng daïi môùi. Kieáp luaân hoài keùo daøi baát taän, ngöôøi soáng vaø keû cheát noái nhau thaønh moät "ñoaøn voâ tö laïc loaøi nheo nhoùc", cuøng lang thang voâ ñònh treân "con ñöôøng baïch döông boùng chieàu man maùc. "Raèm thaùng Baûy, moät ngaøy hoäi aâm thaàm cuûa nhöõng oan hoàn maø soáng ñaõ khoâng noùi ñöôïc khaùt voïng cuûa mình, vaø cheát cuõng khoâng coù lôøi ñeå ta thaùn. Neáu döông gian coøn phaûng phaát moät chuùt tình ngöôøi, coøn töôûng nhôù ñeán aân tình moät thuôû, thì moät haït muoái vaø moät baùt nöôùc trong cuõng ñuû röûa saïch caùi oan khí töông trieàn ngaøn naêm treo ngöôïc. "Vu Lan Thaéng Hoäi, ngaøy hoäi "cöùu ñaûo huyeàn, ngaøy giaûi toûa oan khieân treo ngöôïc toäi nhaân treân röøng ñao, bieån löûa. Trong ngaøy ñoù, möôøi phöông ñang Phaät ñeàu nôû nuï cöôøi hoan hyû, vì laø ngaøy tha thöù giöõa nhöõng ngöôøi coøn soáng, bieát côûi boû haän thuø raøng buoäc ñeå soáng, coøn coù ngaøy hoäi naøo vui hôn, tröôùc caùi höùa heïn moät theá giôùi thanh bình coù theå coù? Oan khieân trôû thaønh aân nghóa. AÂn cuûa trôøi ñaát, aân cuûa coû caây, aân cuûa ñoàng loaïi; aân nghóa aáy ñaõ thaét chaët tình ngöôøi qua bao nhieâu kieáp, sao nhaát thôøi laïi coù theå hôø höõng troâi qua? "Trong khoaûng trôøi ñaát mòt muø, giöõa nhöõng ñeâm daøi laïnh leõo, ngöôøi cheát coøn bieát trôû laïi döông gian xin moät baùt nöôùc ñeå röûa saïch oan khieân treo ngöôïc, haù ngöôøi soáng laïi khoâng bieát aâm thaàm nôû nuï cöôøi hoan hyû vaø tha thöù ?" Ñoïc nhöõng doøng treân baèng caû moät taám loøng vò tha roäng môû, chuùng ta ñaõ thaáy ra ñöôïc phaàn naøo yù nghóa to lôùn cuûa ngaøy leã Vu Lan. Nhö vaäy, ñòa nguïc thöôøng mang yù nghóa cuûa moät vai troø chuû ñaïo khi nhaéc ñeán Vu Lan - Raèm thaùng Baûy, töø ñoù chuùng ta khôûi nieäm vaø ñoàng caûm vôùi tha nhaân moät caùch deã daøng, bôûi ñòa nguïc coù laø do söï caûm vôøi maø ra, nhö kinh Ñòa Taïng thöôøng ñöôïc Ñöùc Phaät laäp laïi nhieàu laàn. Hay noùi nhö moät danh nhaân theá giôùi: "Ñòa nguïc laø do chaân lyù ñöôïc nhìn ra quaù treã". Do ñoù, Tagore - nhaø thô laãy löøng cuûa AÁn Ñoä - töøng bieåu caûm baèng ngoân ngöõ trieát lyù qua caâu noùi: "Trong caùi cheát thì nhieàu bieán thaønh moät, trong söï soáng thì moät bieán thaønh nhieàu". Thöông yeâu vöôït qua bieân giôùi cuûa söï soáng cheát, maø ñòa nguïc chæ laø phaïm truø gaïch noái, khoâng phaûi laø daáu chaám heát, khaúng ñònh. Cuùng Raèm thaùng Baûy coù nghóa laø chia sôùt söï soáng cho caûnh giôùi khaùc maø nhaân gian thöôøng goïi "coâ hoàn, uoång töû" coøn vaát vöôõng chôø thoï vaø ñònh nghieäp. Töø ñoù con ngöôøi khi quay laïi cuoäc soáng ñôøi thöôøng, chaéc raèng khoâng ai laø khoâng laân caûm vôùi ñoàng loaïi. YÙ nghóa ñoù laø moät chaân lyù tuyeät haûo cuûa nhaân loaïi ñaõ soáng vaø ñaõ thöïc haønh duø khoâng cuøng chính kieán, giai caáp xaõ hoäi hay baát kyø chuû thuyeát toân giaùo naøo. "Moät ngaøy maø chuùng ta khoâng thaép leân ngoïn löûa thöông yeâu, vì theá bieát bao ngöôøi cheát vì giaù laïnh". Francois Mauriac cuõng ñaõ thoát leân nhö vaäy. Daân toäc chuùng ta voán coù truyeàn thoáng ñaïo ñöùc cao thöôïng, hieáu aân veïn toaøn, khi tieáp nhaän tö töôûng PG noùi chung vaø leã Vu Lan noùi rieâng, ñoù haù chaúng laø söï dung naïp lyù töôûng ñaïo ñöùc thuaàn nhaát ñeå trôû neân neáp soáng chung coäng ñoàng? Tuy nhieân, söï hoøa nhaäp ñoù trong quaù trình phaùt trieån vaãn khoâng traùnh khoûi söï ñoá kî, ñoâi luùc ñöa ñeán nguy vong töø phía caùc tö töôûng Nho-Khoång giaùo. Maëc duø heä tö töôûng naøy khoâng maáy khaùc bieät vôùi PG, phaàn lôùn ñeàu naèm vaøo neàn taûng ñaïo ñöùc phöông Ñoâng, nhöng ôû PG thì phoùng khoaùng hôn, côûi môû hôn, neân nhöõng ñoái khaùng kia chæ laø trôû ngaïi nhaát thôøi trong lòch söû. Duø vaäy, khi leân ngoâi quoác giaùo - noùi ñuùng hôn laø khi thôøi kyø PG höng thònh bôûi caùc haøng quan quaân ñeán vua chuùa ñeàn tín höôùng PG - vaãn khoâng yû theá caäy quyeàn ñeø beïp caùc tö töôûng khaùc, ngöôïc laïi coøn chuû tröông "tam giaùo ñoàng nguyeân". Nhöõng tö töôûng baøi xích ñaïo Phaät cuûa Tröông Haùn Sieâu trong Linh Teá thaùp kyù, Quang Nghieâm töï bi vaên; Haøng Duõ (Trung Quoác, 768-823) vôùi baøi bieåu Can vua ñoùn xöông (Xaù Lôïi) Phaät; Leâ Quaùt Mai Phong vôùi baøi Vaên bia chuøa Thieäu Phuùc thoân Baùi, tænh Baéc Giang v..v… ñaõ khoâng ñuû söùc ñaùnh baït laøn gioù ñaïo ñöùc PG ñang thoåi ñeán khaép moïi nôi, töø kinh thaønh ñeán nhöõng laøng queâ heûo laùnh. Vì vaäy, chuùng ta khoâng ngaïc nhieân khi taùc giaû baøi Gia huaán ca laø Nguyeãn Traõi, baäc ñaïi coâng thaàn nhaø Leâ, ra ñôøi vôùi noäi dung "thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân" phuû truøm tinh thaàn vò tha cuûa PG. Chöa heát, trong kho taøng coå tích Vieät Nam khoâng hieám chuyeän keå nhaéc ñeán vai troø oâng Buït (moät daïng phöông ngöõ hoùa töø chöõ Phaät) luoân che chôû vaø giuùp ñôõ ngöôøi hieàn, ñaëc bieät laø truyeän "Söï tích caây neâu ngaøy teát", chieác y vaøng cuûa Phaät vôùi caùi boùng cuûa noù laø daûi ñaát yeân laønh cho ngöôøi daân sinh soáng. Ñoù laø nhöõng tieàm aån saâu sa minh chöùng cho söï tröôøng toàn PG. Ñaïi vaên haøo cuûa daân toäc ta: Cuï Toá Nhö Nguyeãn Du, ngoaøi taùc phaåm baát huû Truyeän Kieàu, trong ñoù taùc giaû ñeàu laáy trieát lyù PG laø neàn taûng, ngay ñoaïn môû ñaàu ñaõ phaûi duøng ñeán tö töôûng "taøi meänh töông ñoá" vaø keát thuùc baèng nhaän ñònh "nhaân quaû" haún hoi. Do ñoù, khoâng phaûi ngaãu nhieân khi taùc giaû cho raèng: Ñaõ mang laáy nghieäp vaøo thaân (Truyeän Kieàu,
caâu 3249-3252)
Beân caïnh ñoù coøn
phaûi keå ñeán baøi Vaên teá
thaäp loaïi chuùng sinh. Ñoïc baøi
naøy, ngöôøi ta caøng ngaïc nhieân
hôn neáu cho raèng Nguyeãn Du vieát truyeän
Kieàu vì aûnh höôûng PG. Bôøi
vì ngoân ngöõ vaø nguï yù cuûa
baøi Vaên teá thaäp loaïi chuùng sinh
voâ cuøng chính xaùc, töø caùch
dieãn ñaït caùc theá giôùi
cho ñeán tinh tuùy Phaät hoïc, maø
neáu khoâng bieát roõ goác tích
taùc giaû, ngöôøi ta deã sai laàm
cho ñoù laø cuûa moät vò Taêng
naøo ñoù vieát. Thí duï :
Treân ñaây laø moät vaøi tieâu bieåu cho söùc soáng PGVN maõnh lieät trong loøng daân toäc, ñaõ taïo neân neùt ñeï truyeàn thoáng vaên hoùa chung töø bao nhieâu theá kyû nay. Vì theá, ngaøy Raèm thaùng Baûy - leã Vu Lan khoâng coøn cuûa rieâng Phaät giaùo, maø ñaõ trôû thaønh "lòch sinh hoaït" haøng naêm. Vaø cuõng coù theå ñaùnh giaù theo caùch noùi cuûa giaùo sö Hoaøng Nhö Mai trong baøi "Leã Vu Lan vaø tình thöông cuûa nhaân daân ta" (ñaêng trong Taäp vaên Vu Lan 2531-1987) raèng: "Ngaøy leã Vu Lan, ngaøy Raèm thaùng Baûy, ngaøy xaù toäi vong nhaân coù theå ñöôïc coi laø ngaøy tình thöông Vieät Nam vì con ngöôøi, vì cuoäc soáng hieàn hoøa, an laïc, tieán boä cho loaïi con ngöôøi.Trôøi thaùng Baûy möa daàm suøi suït Coù theå yù nghóa hôn trong vieäc ñuùc keát theân nhaän ñònh ñoù, vaø ñeå toân taïo theâm giaù trò nhaân gian - daân toäc ñaõ dung chöùa tinh thaàn PG, chuùng ta haõy ñoïc lôøi phaùt bieåu cuûa ngöôøi phaùt ngoân Boä Ngoaïi giao nöôùc ta ñöôïc TTXVN phaùt ñi vaø baùo Saøi Goøn Giaûi Phoùng ñaêng laïi döôùi töïa ñeà "Veà vaán ñeà Toân giaùo ôû Vieät Nam" ngaøy 26-01-1995, trong ñoù phaàn nhaän ñònh coù ñoaïn: "... Phaät töû VN laø nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc, luoân luoân gaén boù vôùi daân toäc qua moïi böôùc thaêng traàm cuûa lòch söû, luoân ñöùng veà phía Toå Quoác ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm. ÑAÏO PHAÄT ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI VN KHOÂNG CHÆ LAØ MOÄT TOÂN GIAÙO MAØ COØN LAØ MOÄT BOÄ PHAÄN CUÛA NEÀN VAÊN HOÙA DAÂN TOÄC TRUYEÀN THOÁNG …" Vôùi nieàm tin son saét ñoù, vôùi loøng tín höôùng Phaät Ñaø, moät laàn nöõa chuùng ta ñoùn möøng ngaøy leã Vu Lan, ngaøy Raèm thaùng Baûy, treân ñaát nöôùc Vieät Nam thaân yeâu vôùi ñaày ñuû söï töï haøo haõnh tieán cuøng daân toäc./. Giaùc
Ñaïo - Döông Kinh Thaønh
|