 Bình Anson
Ñaïo Phaät truyeàn ñeán Vieät Nam vaøo khoaûng ñaàu theá kyû Coâng Nguyeân [1]. Ñeán cuoái theá kyû thöù hai, Vieät Nam ñaõ thaønh laäp ñöôïc moät trung taâm Phaät Giaùo quan troïng trong vuøng, thöôøng ñöôïc goïi laø trung taâm Phaät Giaùo Luy Laâu, nay thuoäc tænh Baéc Ninh, phía baéc thaønh phoá Haø Noäi. Luy Laâu laø thuû ñoâ cuûa xöù Giao Chæ, teân cuõ cuûa Vieät Nam, vaø laø moät traïm nghæ chaân quen thuoäc cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo ñaïo Phaät ngöôøi AÁn Ñoä, treân haønh trình sang Trung Hoa theo ñöôøng bieån cuûa caùc thöông gia AÁn ñi töø baùn ñaûo AÁn Ñoä. Moät soá kinh ñieån Ñaïi Thöøa vaø A-haøm ñaõ ñöôïc dòch sang Hoa vaên taïi ñoù, chaúng haïn nhö kinh Töù Thaäp Nhò Chöông, An Ban Thuû YÙ, Kinh Boån Sanh, Kinh Mi-lan-ña Vaán Ñaïo, v.v. Trong 18 theá kyû keá tieáp, vì ñieàu kieän ñòa lyù gaàn Trung Hoa vaø hai laàn leä thuoäc xöù naày, Vieät Nam vaø Trung Hoa coù chung nhieàu saéc thaùi di saûn vaên hoùa, trieát hoïc vaø toân giaùo. Phaät Giaùo VN phaûn aùnh nhieàu aûnh höôûng cuûa caùc phaùt trieån heä Ñaïi Thöøa taïi Trung Hoa, vôùi caùc toâng phaùi Thieàn, Tònh vaø Maät. Phaàn ñaát phía nam cuûa Vieät Nam ngaøy nay ñaàu tieân coù ngöôøi Chaøm vaø Cam Boát (Khô-me) truù nguï, vaø hoï theo caû hai truyeàn thoáng Ñaïi Thöøa AÁn Ñoä vaø Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, maëc duø coù leõ laø ngöôøi Chaøm ñaõ theo truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy töø theá kyû 3 CN vaø ngöôøi Cam Boát chæ baét ñaàu theo Nguyeân Thuûy vaøo theá kyû 12 [2]. Ngöôøi Vieät baét ñaàu xaâm chieám vaø thu nhaäp phaàn ñaát naày vaøo theá kyû 15, vaø ñeán theá kyû 18, hình daïng cuûa quoác gia Vieät Nam nhö hieän nay ñöôïc hoaøn taát. Töø ñoù, saéc toäc Vieät theo Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa, trong khi saéc toäc Khô-me theo truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy, caû hai truyeàn thoáng naày cuøng chung nhau hieän höõu an hoøa. Trong thaäp nieân 1920 vaø 1930, ôû Vieät Nam coù nhieàu phong traøo hoài sinh vaø canh taân caùc hoaït ñoäng Phaät Giaùo. Song song vôùi söï chænh ñoán caùc toå chöùc Ñaïi Thöøa coøn coù nhieàu chuù taâm ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy, veà haønh thieàn vaø caùc kinh saùch döïa theo kinh taïng Pali, nhöng vieát baèng tieáng Phaùp. Trong soá nhöõng ngöôøi tieàn phong truyeàn baù ñaïo Phaät Nguyeân Thuûy vaøo Vieät Nam coù moät vò baùc só thuù y treû teân laø Leâ Vaên Giaûng. OÂng sinh ra ôû mieàn Nam, nhöng ñi hoïc ôû Haø Noäi, vaø sau khi toát nghieäp, oâng ñöôïc cöû sang laøm vieäc taïi Phnom Penh (Nam Vang) cho chính quyeàn Phaùp. Trong thôøi gian ñoù, oâng baét ñaàu ñeå taâm ñeán ñaïo Phaät. OÂng theo hoïc caùc phaùp moân Tònh ñoä vaø Maät toâng, nhöng khoâng thoûa maûn. Tình côø oâng gaëp vò Phoù Taêng Thoáng Cam Boát, vaø ñöôïc vò sö naày giôùi thieäu moät quyeån saùch tieáng Phaùp, vieát veà Baùt-Chaùnh Ñaïo. OÂng raát xuùc ñoäng khi ñoïc nhöõng lôøi giaûng roõ raøng trong quyeån saùch ñoù vaø quyeát taâm haønh trì theo truyeàn thoáng naày. OÂng hoïc phaùp haønh thieàn quaùn hôi thôû (anapanasati) töø moät vò taêng Cam Boát taïi chuøa Unalom vaø ñaït ñöôïc möùc thieàn ñònh raát cao. OÂng tieáp tuïc haønh trì theo phaùp moân naày vaø vaøi naêm sau quyeát ñònh xuaát gia, vôùi phaùp danh laø Hoä-Toâng (Vansarakkhita) [3]. Vaøo naêm 1940, khi ñöôïc moät ngöôøi baïn thaân, oâng Nguyeãn Vaên Hieåu, vaø moät soá Phaät Töû Vieät thænh môøi, Tyø kheo Hoä Toâng trôû veà Vieät Nam vaø giuùp thieát laäp chuøa Böûu Quang ôû Goø Döa, Thuû Ñöùc. Ñaây laø ngoâi chuøa ñaàu tieân cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy Vieät Nam. Sau ñoù, Hoøa Thöôïng Chuon Nath, vò Taêng Thoáng Phaät Giaùo Cam Boát cuøng vôùi 30 vò tyø kheo Cam Boát ñaõ ñeán ngoâi chuøa naày ñeå laøm leã keát giôùi Sima. Naêm 1947 chuøa bò quaân Phaùp taøn phaù, vaø ñöôïc truøng tu vaøo naêm 1951 [4]. Taïi chuøa Böûu Quang, ngaøi Hoä Toâng cuøng vôùi caùc vò tyø kheo Vieät khaùc, tröôùc ñoù ñaõ thoï giôùi vaø tu hoïc taïi Cam Boát, nhö quyù ngaøi Thieän Luaät, Böûu Chôn, Kim Quang, Giôùi Nghieâm, Tònh Söï, Toái Thaéng, Giaùc Quang, AÅn Laâm, baét ñaàu truyeàn giaûng Phaät Phaùp baèng tieáng Vieät. Ngaøi cuõng phieân dòch nhieàu kinh ñieån töø kinh taïng Pali, vaø töø ñoù, Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy trôû thaønh moät trong nhöõng hoaït ñoäng cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam. Vaøo naêm 1949-1950, ngaøi Hoä Toâng cuøng vôùi oâng Nguyeãn Vaên Hieåu vaø moät soá cö só thieän taâm ñöùng ra xaây döïng chuøa Kyø Vieân taïi Baøn Côø, Quaän Ba, Saøi Goøn. Töø ñoù, Kyø Vieân Töï trôû thaønh moät trung taâm chính cuûa caùc hoaït ñoäng Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, vaø caøng ngaøy caøng thu huùt nhieàu Phaät töû. Naêm 1957, Giaùo Hoäi Taêng Giaø Nguyeân Thuûy Vieät Nam chính thöùc ñöôïc thaønh laäp, vaø Taêng ñoaøn Nguyeân Thuûy ñeà cöû ngaøi Hoä Toâng laøm vò Taêng Thoáng ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi. Trong thôøi kyø ñoù, caùc hoaït ñoäng Phaät söï ñöôïc taêng cöôøng vôùi söï hieän dieän cuûa Hoøa Thöôïng Narada ñeán töø Tích Lan. Ngaøi Narada ñaõ töøng ñeán Vieät Nam vaøo thaäp nieân 1930 vaø coù mang nhieàu nhaùnh caây boà ñeà ñeå troàng taïi nhieàu nôi trong toaøn xöù. Trong nhöõng laàn vieáng thaêm vaøo thaäp nieân 1950 vaø 1960, ngaøi ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu Phaät töû ñeán vôùi truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy, trong soá ñoù coù moät nhaø dòch giaû noåi tieáng laø oâng Phaïm Kim Khaùnh. OÂng Khaùnh ñaõ xin quy y Tam Baûo vôùi ngaøi, vôùi phaùp danh laø Sunanda. OÂng ñaõ töøng dòch nhieàu saùch cuûa ngaøi Narada, trong ñoù coù quyeån Ñöùc Phaät vaø Phaät Phaùp, Phaät Giaùo Toùm Löôïc, Kinh Töù Nieäm Xöù, Kinh Phaùp Cuù, Caåm Nang Vi Dieäu Phaùp, Töù Voâ Löôïng Taâm, Nhöõng Böôùc Thaêng Traàm, v.v. [5]. OÂng Khaùnh hieän ñang nguï taïi Hoa Kyø, duø ñaõ trong tuoåi 80, vaãn tích cöïc dòch thuaät caùc saùch Phaät Phaùp cuûa caùc vò thieàn sö noåi tieáng Thaùi Lan, Mieán Ñieän vaø Tích Lan. Töø Saøi Goøn, ñaïo Phaät Nguyeân Thuûy ñöôïc truyeàn baù ñeán caùc tænh thaønh khaép mieàn nam vaø mieàn trung nöôùc Vieät vaø nhieàu chuøa ñöôïc thieát laäp. Theo thoáng keâ naêm 1997, coù taát caû 64 chuøa Nguyeân Thuûy, trong ñoù coù 19 chuøa taïi Saøi Goøn [6]. Ngoaøi chuøa Böûu Quang vaø Kyø Vieân, coøn coù nhieàu chuøa noåi tieáng khaùc nhö chuøa Böûu Long, Giaùc Quang, Phoå Minh, Tam Baûo (Ñaø Naúng), Thieàn Laâm vaø Huyeàn Khoâng (Hueá), vaø Thích Ca Phaät Ñaøi ôû Vuõng Taøu. Trong thaäp nieân 1960 vaø 1970, nhieàu vò tyø kheo ñöôïc göûi ñi tu hoïc nöôùc ngoaøi, ñoâng nhaát laø taïi Thaùi Lan, vaø moät vaøi vò khaùc taïi Tích Lan vaø AÁn Ñoä. Chöông trình tu hoïc naày ñöôïc thieát laäp trôû laïi trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaø hieän coù khoaûng 20 vò ñang tu hoïc taïi Mieán Ñieän. Trong lòch söû, coù moät söï lieân heä khaéng khít giöõa taêng ñoaøn Vieät Nam vaø Cam Boát. Cuõng caàn ghi nhaän ôû ñaây laø vaøo naêm 1979, sau khi nhoùm Khô-me Ñoû bò ñaùnh ñuoåi ra khoûi Phnom Penh, Hoøa Thöôïng Böûu Chôn vaø Giôùi Nghieâm cuøng vôùi moät ñoaøn tyø kheo Vieät Nam ñaõ ñeán thaønh phoá naøy ñeå taùi truyeàn giôùi cho 7 vò tyø kheo Cam Boát vaø phuïc hoài Taêng ñoaøn Cam Boát, voán ñaõ bò nhoùm Khô-me Ñoû tieâu dieät khi hoï naém quyeàn [7]. Kinh ñieån Phaät Phaùp baèng Vieät ngöõ ñöôïc dòch ra töø 2 nguoàn: Tam taïng Pali vaø Haùn taïng A-haøm, cuøng vôùi nhieàu kinh ñieån Ñaïi Thöøa khaùc. Töø thaäp nieân 1980, moät chöông trình phieân dòch vaø aán haønh Ñaïi Taïng Kinh Vieät Nam ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaø xuùc tieán, vôùi söï ñoùng goùp cuûa nhieàu vò cao taêng hoïc giaû cuûa Baéc toâng laãn Nam toâng. Ñeán nay, 27 quyeån kinh dòch töø 4 boä Nikaya, do Hoøa Thöôïng Minh Chaâu dòch, vaø 4 boä A-haøm, do Hoøa Thöôïng Trí Tònh, Thieän Sieâu, vaø Thanh Töø dòch, ñaõ ñöôïc phaùt haønh. Coâng taùc dòch thuaät boä Nikaya thöù 5 hieän ñang ñöôïc tieán haønh. Theâm vaøo ñoù, toaøn boä 7 taäp Vi Dieäu Phaùp (A tyø ñaøm, Abhidhamma) do Hoøa Thöôïng Tònh Söï dòch cuõng ñaõ ñöôïc phaùt haønh, cuøng vôùi caùc boä Kinh Phaùp Cuù, Mi-lan-ña vaán ñaïo, Thanh Tònh Ñaïo, Thaéng Phaùp Taäp Yeáu Luaän, vaø nhieàu taùc phaåm khaùc. Toùm laïi, maëc duø Phaät Giaùo Vieät Nam chuû yeáu laø theo truyeàn thoáng Ñaïi Thöøa, truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy cuõng ñöôïc coâng nhaän vaø hieän nay coù nhieàu quan taâm ñeán caùc phaùp haønh thieàn Nguyeân Thuûy, kinh ñieån Nikaya vaø A-haøm, vaø boä Vi Dieäu Phaùp. Bình Anson,
Tham Khaûo [1] Nguyeãn Lang, 1973. Vieät
Nam Phaät Giaùo Söû Luaän, quyeån 1.
-oOo- |