TÌNH MEÏ

 Hoøa thöôïng Thích Hoä Giaùc
 

 Muøa thu buoàn. Trôøi thu laïnh. Gioù thu haét hiu thì thaàm nhö trao gôûi, nhaén nhuû nhöõng kyû nieäm aân tình giöõa hai mieàn soáng, cheát. Phaûi chaêng muøa thu veà nhaéc nhôû ta nhöõng aân tình chöa thoûa, nhöõng moäng ñôøi chöa tan trong caùi xoay vaàn cuûa nhaân duyeân sanh dieät.

 Neáu nôi ñaây, maët trôøi ñaõ khoâng ngöøng chöùng kieán nhöõng caûnh daâu beå tang thöông, nhöõng caûnh töông taøn töông saùt, thì nôi kia, boùng ñeâm cuõng khoâng ngöøng vaây phuû nhöõng oan hoàn uûy mî vöøa keâu gaøo bi thöông vöøa lang thang thaát theåu. Trong hai coõi soáng vaø cheát, sinh linh cuõng chæ laø nhöõng ñöùa con laïc loõng giöõa buïi ñôøi tham voïng huyeãn hö, hoaëc cuõng chæ laø nhöõng boùng ma vaät vôø trong tröôøng daï u linh, tìm nöôùc tónh bình ñeå giaûi oan thoaùt khoå.

 Muøa thu cuõng laø muøa tieâu bieåu cho noãi nhôù nieàm thöông : ngoaøi trôøi naøo caûnh suït suøi möa daàm thaùng baûy, naøo caûnh xöông khoâ laïnh ngaét heo may, naøo caûnh laù vaøng lìa caønh xa coäi, naøo caûnh möa sa laùc ñaùc moä phaàn, taát caû ngoaïi caûnh naày ñeàu khieán noäi taâm nhoùi ñau noãi nieàm hoaøi caûm, nhaát laø nhöõng u hoàn beân kia theá giôùi. Vaø muøa thu veà cuõng baùo hieäu muøa Vu Lan baùo hieáu : muøa cuûa meï, muøa cuûa cha, muøa cuûa Toå tieân gia toäc, muøa maø nhöõng ñoùa hoa hoàng ñoû thaém nôû treân aùo cuûa nhöõng ai may maén coøn meï, vaø nhöõng ñoùa hoa hoàng traéng nhaït seõ nôû treân aùo cuûa nhöõng ai baát haïnh sôùm maát meï hieàn.

 Noùi ñeán tình meï thì quaû thaät treân quaû ñaát naày khoâng coù thöù tình naøo ñaäm ñaø lai laùng, thieâng lieâng vaø baát dieät nhö tình meï.

 Tình meï khoâng chæ ngoït ngaøo nhö doøng suoái maø laø nhöõng doøng maùu ñoû khôûi nguoàn töø tim vaø reo chaûy veà tim; khoâng chæ laø baàu trôøi trong saùng chieáu aùnh traêng sao, maø laø nhöõng teá baøo maïch huyeät ñang löu loä caêng ñaày vaø vaän haønh trong toaøn thaân; khoâng chæ laø moät kho taøng voâ taän ñeå cung caáp cho söï sinh toàn vaïn loaïi.

 Treân theá gian naày coù nhieàu kyø quan nhöng traùi tim cuûa meï môùi thaät laø ñeä nhaát kyø quan. Vì traùi tim cuûa meï laø moät thöù kyø quan soáng ñoäng linh hoaït. Trong khi caùc kyø quan khaùc ñeàu cheát ñöùng baát ñoäng. Ñoái vôùi kyø quan naày chuùng ta khoâng caàn phaûi phí coâng toán cuûa ñeå tìm kieám quan chieâm, vì chính kyø quan tuyeät bích aáy ñaõ ôû trong ta töø luùc môùi töôïng hình, vaø theo naêm thaùng kyø quan naày laïi caøng trôû neân kyø aûo, vó ñaïi, voâ tieàn khoaùng haäu.

 Caùc kyø quan treân theá giôùi ñeàu kieán taïo baèng vaät lieäu kieán truùc gaàn gioáng nhau, chæ khaùc moâ hình, hình theå. Coøn kyø quan laø traùi tim cuûa meï thì caùch caáu truùc hoaøn toaøn dò bieät veà caû hai phöông dieän : vaät theå vaø taâm theå. Vaät theå laø ñieàu kieän toång hôïp cuûa thòt, maùu, ñoäng maïch, caùc oáng daãn maùu ra vaøo. Söï vaän haønh cuûa khoâng khí töùc khoâng ñaïi; söï löu chuyeån cuûa maùu töùc thuûy ñaïi; söï ñieàu hoøa aám aùp töùc hoûa ñaïi; caùc cô thòt töï ñoäng caáu hôïp cuûa tim töùc ñòa ñaïi; vaø söï hoâ haáp töï nhieân cuûa toaøn boä traùi tim töùc thöùc ñaïi.

 Veà maët taâm theå thì chuùng ta coù theå tìm ñöôïc boán theå taùnh voâ löôïng, quaûng ñaïi, bieán maõn trong traùi tim meï, ñoù laø : Töø Bi Hæ Xaû.

 TÖØ laø traïng thaùi taâm ai maãn, hieàn hoøa, saün saøng ban raûi cho moät ñoái töôïng hoaëc nhieàu ñoái töôïng môùi baét ñaàu töôïng hình hay saép söûa thaønh hình. ÔÛ ñaây, thai baøo laø ñoái töôïng tuyeät ñoái phaûi ñöôïc ban raûi caån trì, duø trong khoâng gian haïn heïp, duø qua thôøi gian laâu mau, duø ñöùng veà maët khaùch theå, duø tröïc thuoäc phöông dieän chuû theå.Veà theå caùch ban raûi thì coù nguyeän vaø haïnh.

 Nguyeän, töùc duøng löïc caàu nguyeän van vaùi Phaät Trôøi phoø hoä thai baøo ñöôïc bình an voâ söï suoát thôøi gian 9 thaùng cöu mang vaø haèng taâm nguyeän sao ñeán ngaøy khai hoa nôû nhuïy, thai nhi ñöôïc môû maét chaøo ñôøi vôùi thaân hình nguyeân veïn cuï tuùc luïc caên.  Haïnh, töùc haønh ñoäng caån trì trong oai nghi : ñi ñöùng ngoài naèm; trong chaùnh haïnh : noùi naêng, aên uoáng, caùch nhìn, caùch nghe, thaäm chí luoân luoân chaùnh nieäm khoâng daùm buoâng lung taø taâm, noùng giaän sôï aûnh höôûng thai baøo. Coù nhöõng hieàn maãu phaùt taâm boá thí, cuùng döôøng, trì trai, nieäm Phaät khi bieát mình thoï thai. Taâm töø naày cuûa meï khôûi phaùt chính thöùc ngay khi bieát mình ñaõ thöïc söï mang thai vaø cöù nhö vaäy tieáp dieãn cho ñeán ngaøy nôû nhuïy khai hoa.  BI laø taâm voâ löôïng thöù hai cuûa meï phaùt xuaát cuøng luùc vôùi tieáng khoùc chaøo ñôøi cuûa thai nhi. Taâm bi naày khoù maø dieãn taû chính xaùc heát yù. Vì taâm bi ñöôïc chuyeån tieáp töø taâm Töø sau 9 thaùng troâng ngoùng ñôïi chôø, möøng möøng sôï sôï, maëc duø loøng ñaõ daën loøng : "Taát caû ñeàu dieãn tieán toát ñeïp, meï troøn con vuoâng, treân coù Phaät Trôøi phoø hoä, döôùi coù meï cha höôùng daãn vaø chính mình cuõng heát möïc döôõng thai". Nhöng traùnh khoâng khoûi nhöõng phuùt giaây boài hoài, phaäp phoøng, lo sôï, maëc duø ñaõ töï coá gaéng traán an. Theá maø giôø ñaây tieáng khoùc haøi nhi ñaõ keùo meï veà thöïc taïi sau nhöõng giôø phuùt ñôùn ñau, baøng hoaøng vì sanh nôû thì baûo sao meï hieàn khoâng vui möøng, sung söôùng cho ñöôïc. Nhìn kyõ maët con, meï caøng thöông yeâu ngaäp loøng. Chính hai taâm voâ löôïng Töø vaø Bi naày ñaõ dung hôïp, trôï duyeân nhau moät caùch töông tuïc kyø dieäu neân ñaõ bieán maùu hoàng thaønh söõa traéng ñeå nuoâi con.

 HÆ laø taâm voâ löôïng thöù ba cuûa meï. Taâm naày ñöôïc phaùt hieän cuï theå nhaát laø luùc cha meï nhìn con maáp maùy ñoâi moâi baäp beï keâu "Ba" keâu "Maù", vaø chaäp chöõng taäp ñi moät mình töøng böôùc khoâng vöõng, roài laàn laàn trôû neân chöõng chaïc, bieát aên, bieát noùi, bieát cöôøi, bieát laøm xaáu. Con caøng khoân lôùn, meï caøng vui möøng. Vì con laø nuùm ruoät, laø hoøn maùu, laø moät phaàn trong cô theå meï, laø kho taøng voâ giaù, laø nguoàn haïnh phuùc voâ bôø. Giôø ñaây con ñaø khoân lôùn, tröôûng thaønh, baûo sao meï hieàn khoâng vui möøng cho ñöôïc. Baát cöù cöû chæ naøo, lôøi noùi naøo, haønh ñoäng naøo cuûa con treû, duø voâ tö, khoâng ñoøi hoûi phaûi khoân ngoan, cuõng ñuû laøm cho meï sung söôùng ngaäp loøng. Vaû laïi nieàm vui cuûa meï laø con, vaø meï thì cuõng chæ bieát vui vôùi con maø thoâi. Con laø nguoàn an uûi duy nhaát cuûa meï. Do ñoù, con ñau laø meï xoùt, con maïnh laø meï möøng. Coù con moät beân, meï caûm thaáy cuoäc ñôøi laø maøu hoàng, laø baàu trôøi muøa xuaân vaø taát caû hieän höõu ñeàu coù yù nghóa, ñaùng yeâu. Vaéng con, meï caûm thaáy leû loi, hiu quaïnh, baàu trôøi laø caû moät muøa thu, taát caû hieän höõu trôû neân voâ nghóa vaø meï töï thaáy mình baïc phöôùc voâ phaàn.

 XAÛ laø taâm voâ löôïng thöù tö cuûa meï. Taâm naày cuûa meï töï ñoäng hieån loä trong hai tröôøng hôïp nghòch caûnh hoaëc thuaän duyeân. Taâm xaû hieän loä trong nghòch caûnh ñoù laø nhöõng khi con giaän, con hôøn, con naëng lôøi lôùn tieáng, con phuï raåy meï cha, con ngoã nghòch phaïm thöôïng, trong taát caû tình huoáng aáy, meï cha chaúng nhöõng cam taâm cuùi ñaàu chaáp nhaän, khoâng heà oaùn giaän nguyeàn ruûa con maø coøn saün saøng roäng dung tha thöù.

 Coøn taâm xaû cuûa meï ñöôïc thaáy trong thuaän caûnh laø khi con caùi thaønh nhôn chi myõ, cha meï thaän troïng löïa choïn nhöõng gia ñình hieàn löông, ñaïo ñöùc, coù hoïc, coù haïnh ñeå döïng vôï gaû choàng, vaø sau khi con caùi ñaõ yeân beà gia thaát thì loøng cha meï bôùt lo laéng, öu tö, coù theå taïm an taâm ñeå soáng nhöõng chuoãi ngaøy coøn laïi. Do vaäy, taâm xaû phaûi hieåu taän töôøng raèng xaû khoâng chæ coù nghóa laø caûm thoâng, xaû boû, tha thöù, khoâng chaáp thuû nhö tröôøng hôïp nghòch caûnh; maø xaû coøn laø moät traïng thaùi töï tin, an taâm, voâ thöôûng voâ phaït nhö vöøa keå trong phaàn thuaän caûnh.  Moät thöù kyø quan sinh ñoäng, linh hoaït, kheá lyù, kheá cô, nhaát laø bieát cung öùng ñaày ñuû moïi thöù nhu caàu cuûa con caùi treân hai phöông dieän vaät lyù vaø taâm lyù, thöû hoûi nhö vaäy traùi tim cuûa meï coù ñaùng ñöôïc coâng nhaän laø "ñeä nhaát kyø quan" hay khoâng. Chính vì cha meï coù ñuû boán taâm voâ löôïng, neân ñöùc Phaät xöng tuïng cha meï laø "trôøi phaïm thieân", laø "giaùo sö ñaàu ñôøi", laø "vò tieân ban ñaàu" vaø laø "baäc ñaùng cuùng döôøng".

 Thaät ra treân theá gian naày, moái tình naøo, chung cuoäc, cuõng ñeàu phai môø trong tim ta, trong kyù öùc ta. Duy nhaát chæ coù tình meï laø thieân thu baát bieán. Sôû dó tình meï toàn taïi vónh vieãn vì tình meï thöông con nhö  bieån hoà lai laùng, nhö traùi ñaát bao dung, nhö baàu trôøi hieán daâng söï soáng, nhö gioù xuaân ban raûi söï maùt meû cho muoân loaøi, khoâng coù baát cöù söï löïa choïn naøo trong tình meï thöông con, tình meï vöôït thôøi gian, khoâng gian, chæ cho maø khoâng caàn nhaän, cho voâ ñieàu kieän, cho bình ñaúng khoâng phaân bieät ñeïp xaáu, trí ngu, giaøu ngheøo, coù hieáu hay baát hieáu.  Chính vì tình meï nhö vaäy neân khoâng bao giôø bò ngoaïi caûnh chi phoái. Nghóa laø tình meï thöông con khoâng coù bieân giôùi. Vaäy, baïn naøo coøn cha coøn meï thì baïn laø ngöôøi dieãm phuùc nhaát ñôøi. Vì khoâng coù nieàm vui naøo thieâng lieâng, ñaäm ñaø baèng nieàm vui coøn meï vaø cuõng khoâng coù noãi buoàn naøo ray röùt xoùt xa baèng noãi buoàn maát meï.

 Moät Phaät töû ôû Phan Thieát, ñaïo höõu Leâ Minh Hôùn, ñaõ laøm soáng daäy tình meï trong chuùng ta voâ cuøng yù nhò : "Ta coøn coù meï, meï haùt ñöa ta, tieáng haùt xa xöa buoàn quaù ñoãi, nhaø ai giaõ gaïo tröa heø. Meï haùt aø ôi ! voõng trôøi keõo keït, da trôøi xanh ngaét cöûa ñoâng. Ngöôøi ñaâu coù bieát : Meï boàng ta caû tuoåi ban ñaàu. Caâu haùt ngaøy xöa chín vaøng chín ñoû. Ba möôi tuoåi ñôøi laêng laéc ñong ñöa. Ba möôi tuoåi ñaàu meï coøn coi nhoû, ñöa töøng traùi baép cuû khoai. Ngaøy ñoù ta veà, meï coøn vuoát toùc. Ngöôøi bieát khoâng, ta khoùc trong loøng!".

 Do ñoù, neáu chuùng ta vì mieáng moài ñænh chung ngaén nguûi, vì töông lai söï nghieäp mô hoà maø queân boån phaän thaàn tænh moä khang, quaït noàng ñaép laïnh, thì thaät laø loãi ñaïo laøm con, neáu khoâng noùi laø baát hieáu./.